Ramiro Fonte, obituario de Xosé María Dobarro

Para Elsa, vella e querida compañeira de clase e amiga. Con Lisboa de fondo.

Abraiado quedei cando o pasado domingo vin nos xornais a nova do pasamento dunha persoa a quen sempre considerei amiga. Nin o Vicente Araguas nin o Xosé Ramón Fandiño –xentes que me consta que vivían os avatares de Ramiro Fonte– me fixeron sabedor da triste noticia. Sabía do mal. E preguntaba. ¡Como non! Non hai moito eu pasara por outra parecida e sei o que se sente. Por iso non hai que molestar de máis o persoal afectado. Segundas ou terceiras mans tamén valen para sabermos do que hai. As miñas últimas informacións, debían andar atrasadas, falaban dunha posible superación do problema e de aí a miña sorpresa dominical.

Coñecín a Elsa e a Ramiro en Compostela e por separado. Antes a ela, compañeira de aulas cando ambos andabamos a estudar a especialidade de galego-portugués. Cursos 1977-78 e 1978-79. Coincidimos tamén en Lisboa, no verán do 78, realizando un curso de portugués para estranxeiros con outros compañeiros de Santiago (Antón Fortes, Teresa Plasencia, Pepa González, Pilar García Negro e Lidia Fontoira). Debiamos ser ben avindos porque, e xa transcorreron trinta anos, sigo a lembrar esa estancia portuguesa con delectación. E non polo de que calquera tempo pasado foi mellor. Nin porque eramos novos, moito máis novos todos. Non. A Ramiro coñecino tomando cafés no Derby e no Azul -case sempre na compaña de Bernardino Graña, na altura catedrático no instituto de Padrón e residente en Santiago, con quen eu adoitaba comer- despois do correspondente xantar, nos días en que eu viaxaba a Santiago para asistir ás aulas, ben directamente desde Ferrol, onde daquela vivía, ben previo paso pola Coruña, onde traballaba. El andaba coa licenciatura de Filosofía, que acabaría dous ou tres anos despois, e sempre cun libro de literatura baixo o brazo. Estudaba filosofía pero vivía a literatura. Precisaba dela como de respirar, comer, durmir, tomar o cafeciño... Ou máis aínda. Éralle imprescindible. E dunha volta Ramiro gañou unhas oposicións de secundaria, que non foron de Filosofía, senón de Lingua e Literatura Galegas. E fóisenos para o sur, para Vigo. E alí, segundo me ten contado, de cando en vez tomaba un aquel con outros ferroláns alí instalados. Unha noite, días antes dunha oposición -dubido se foi a que gañou Ramiro- coincidimos en Santiago co Luís González Blasco, o mítico “Foz” (que tamén concursaba e el si que conseguira gañala), e con Anxo Quintela, o primeiro poeta en gañar o premio Esquío e hoxe xornalista de televisión. Ía unha calor do demo e, despois de meterlle uns refrescos no pub Tamboura, cando estaba en Xeneral Pardiñas, fomos departir na rúa, onde a Rosaleda. O Foz que, durante o seu exilio en Montpellier licenciara en lingüística, controlaba os temas de lingua que nin para que. E de literatura tamén sabía porque, entre outras cousas, en Madrid era do grupo Brais Pinto (Ferrín, Ramón Lorenzo, Bernardino Graña, Alexandre Cribeiro, Reimundo Patiño...), e iso era literatura viva e vivida. Á vista do que de lingua contaba o Foz, Ramiro era consciente das súas carencias na materia e confiaba en que o sorteo lle brindase temas de literatura nos que se poder lucir. Déronnos as tantas falando destas cuestións. Noite boa, naturalmente. Como boas eran as tarde-noites, sobre todo no tempo de nadal, cando tomabamos algo en Oslo ou faciamos algunha pequena cea, habitualmente, nun mesón da rúa do Sol do que non recordo o nome e creo que xa non existe. Algo disto falaba o outro día, no Obituario, Vicente Araguas. Algo se torceu e todo isto desapareceu. A Ramiro seguino vendo cando os cursos Gurméndez de Pontedeume e lembro outra marabillosa noite nunha terraza de diante do concello con el e con Elsa. Estaba do máis simpático. Estes recordos son os que motivan esta columna. O outro día no enterro non daba creto a moitas cousas que vían os meus ollos. Había xentes que mellor, moito mellor, farían ficando na casa. Veleidades. Onte mesmo, un amigo preguntábame se eu querería un enterro así. Contesteille, obviamente, que non, porque non querería que por alí pululase alguén que realmente non me quixese, cando menos un chisquiño.

(*) Xosé María Dobarro é catedrático da UDC. Artigo publicado nas páxinas de Diario de Ferrol.