Vivamos coma galegos en Nova York

Volve a campaña de Gadis.

Morre Anxo Rei Ballesteros

Coñecemos por culturagalega.org outra noticia fatal para as letras galegas: morreu onte o narrador e ensaísta Anxo Rei Ballesteros, o xenial autor de Dos anxos e dos mortos e de Loaira, dúas das máis memorables novelas galegas do século XX. Hai dúas semanas Suso de Toro, tras o derradeiro encontro con Anxo, dedicáballe este fermoso artigo. As nosas maiores condolencias para a súa compañeira e todos os seus amigos da editorial Galaxia, onde publicou a maior parte da súa obra.

«A guerra dos mundos», hoxe setenta aniversario

Hoxe hai setenta anos que Orson Wells protagonizou o famoso radiograma sobre «A guerra dos mundos» que provocou o pánico de milleiros de persoas que o escoitaron convencidas que a terra era invadida polos marcianos. Aquela dramatización e adaptación para a radio de Orson Wells (daquela un mozo) da novela homónima de H.G. Wells (hai tradución galega en Xerais de Gonzalo Constenla e Esther Sánchez Rodríguez) supuxo un dos primeiros acontecementos mediáticos do século XX e deu pé a bastantes lendas urbanas. Hoxe varias cadeas de radio españolas, entre as 21:00 e as 22:00 rememorarán o acontecemento. É unha mágoa que a nosa radio pública non emulase a iniciativa. Recomendo esta fantástica anotación de Microsiervos sobre tan simpático acontecemento literario.

«O libro galego no mundo»

Moi atractivo o programa do V Simposio O libro e a lectura no que se abordará a situación do libro galego no mundo. Especial interese teño en escoitar Josep Bargalló, o responsable do Institut Ramón Llull. Coñecer a experiencia catalana pode axudarnos a perfilar cales deben ser as características da nosa ferramenta de xestión para visibilizar a lingua, a cultura e o libro galego no exterior. Tamén pinta moi ben a mesa redonda na que participan Helena González, Xabier Cid e Arturo Casas que reflexionarán sobre a estratexia de internacionalización da literatura galega, así como, entre outras, as conferencias dos responsables das feiras do libro de Frankfurt, Boloña e o debate sobre as nosas posibilidades no mercado do libro lusófono. Penso que será un dos simposios dos editores galegos máis interesantes dos últimos anos.
O simposio realizarase os días 13 e 14 de novembro nas instalacións do Consello da Cultura Galega. A inscrición é gratuíta.

Carlos López, gañador do Raíña Lupa

Carlos López, o autor de Minimaladas (Premio Merlín 2008) foi declarado hoxe gañador do Premio Raíña Lupa 2008 pola súa obra A peripecia de Roi. Precisamente, estes días, metimos no prelo Novas minimaladas, continuidade do seu libro anterior, ilustrada tamén polo seu amigo David Pintor. Beizóns para o bo de Carlos.

Steiner será traducido ao galego por Xerais

Tras a polémica Steiner reflexionamos moito sobre o posicionamento da cultura galega no mundo. O debate foi ben produtivo e, finalmente, matizado. Nós chegamos á conclusión que como editores galegos tiñamos a responsabilidade de contribuír a profundizalo. Esta foi a razón que nos levou a explorar as posibilidades de traducir algunha das obras do polémico filósofo. Finalmente as xestións chegaron a bo porto e acadamos un compromiso cos axentes de Steiner para que Xerais publicase durante o ano 2009 dúas das súas obras: After Babel: Aspect of Language and Translation (1975) e George Steiner at the New Yorker (obra, aínda inédita, que aparecerá nos Estados Unidos no vindeiro mes de xaneiro). A estes dous títulos, que alicerzan o proxecto que iniciamos este ano de publicar traducións de importantes obras do ensaio do século XX, se unirán o segundo tomo d' O segundo sexo de Simone de Beauvoir (preparado por Marga Rodríguez Marcuño) e o Tractatus Logico-Philosoficus 1918 de Wittgenstein (traducido por Arturo Leyte). Cremos que este é unha aposta necesaria para incrementar o acervo do patrimonio cultural galego, ao tempo que debería contribuír a que fose máis valorado e mellor coñecido no mundo.

«Texo» e non «Tajo»

Via: Xornal tv

Xeración Lamote

Debemos a Xurxo Lobato desta magnífica foto dos tres membros da que poderiamos chamar «Xeración Lamote», Paco Martín, Xabier P. DoCampo e Agustín Fernández Paz. Os tres, premios nacionais; os tres, mestres da escola das pombas; os tres, amigos de corazón; os tres, trabes desas letras chairegas universalmente galegas.

Agustín, premio nacional

No artigo da semana fágome eco da noticia do Premio Nacional de Literatura Infantil e Xuvenil concedido a Agustín Fernández Paz. Creo que, despois de tantos anos a carón de Agus, é comprensible a miña enorme alegría, que sei comparte moita xente. Beizóns para el.

Semana Cultural de Galicia en México

Esta noite marcho a México, onde o xoves darei unha conferencia sobre «A edición contemporánea en Galicia», dentro da Semana Cultural de Galicia, organizada pola Secretaría Xeral de Política Lingüística. Esta semana, que se celebrará na sede da Universidade Nacional Autónoma de México, supón o inicio das actividades da Cátedra Bibiano Fernández Osorio-Tafall de Lingua, Literatura e Cultura Galegas na capital mexicana.

Ramiro Fonte, obituario de Xosé María Dobarro

Para Elsa, vella e querida compañeira de clase e amiga. Con Lisboa de fondo.

Abraiado quedei cando o pasado domingo vin nos xornais a nova do pasamento dunha persoa a quen sempre considerei amiga. Nin o Vicente Araguas nin o Xosé Ramón Fandiño –xentes que me consta que vivían os avatares de Ramiro Fonte– me fixeron sabedor da triste noticia. Sabía do mal. E preguntaba. ¡Como non! Non hai moito eu pasara por outra parecida e sei o que se sente. Por iso non hai que molestar de máis o persoal afectado. Segundas ou terceiras mans tamén valen para sabermos do que hai. As miñas últimas informacións, debían andar atrasadas, falaban dunha posible superación do problema e de aí a miña sorpresa dominical.

Coñecín a Elsa e a Ramiro en Compostela e por separado. Antes a ela, compañeira de aulas cando ambos andabamos a estudar a especialidade de galego-portugués. Cursos 1977-78 e 1978-79. Coincidimos tamén en Lisboa, no verán do 78, realizando un curso de portugués para estranxeiros con outros compañeiros de Santiago (Antón Fortes, Teresa Plasencia, Pepa González, Pilar García Negro e Lidia Fontoira). Debiamos ser ben avindos porque, e xa transcorreron trinta anos, sigo a lembrar esa estancia portuguesa con delectación. E non polo de que calquera tempo pasado foi mellor. Nin porque eramos novos, moito máis novos todos. Non. A Ramiro coñecino tomando cafés no Derby e no Azul -case sempre na compaña de Bernardino Graña, na altura catedrático no instituto de Padrón e residente en Santiago, con quen eu adoitaba comer- despois do correspondente xantar, nos días en que eu viaxaba a Santiago para asistir ás aulas, ben directamente desde Ferrol, onde daquela vivía, ben previo paso pola Coruña, onde traballaba. El andaba coa licenciatura de Filosofía, que acabaría dous ou tres anos despois, e sempre cun libro de literatura baixo o brazo. Estudaba filosofía pero vivía a literatura. Precisaba dela como de respirar, comer, durmir, tomar o cafeciño... Ou máis aínda. Éralle imprescindible. E dunha volta Ramiro gañou unhas oposicións de secundaria, que non foron de Filosofía, senón de Lingua e Literatura Galegas. E fóisenos para o sur, para Vigo. E alí, segundo me ten contado, de cando en vez tomaba un aquel con outros ferroláns alí instalados. Unha noite, días antes dunha oposición -dubido se foi a que gañou Ramiro- coincidimos en Santiago co Luís González Blasco, o mítico “Foz” (que tamén concursaba e el si que conseguira gañala), e con Anxo Quintela, o primeiro poeta en gañar o premio Esquío e hoxe xornalista de televisión. Ía unha calor do demo e, despois de meterlle uns refrescos no pub Tamboura, cando estaba en Xeneral Pardiñas, fomos departir na rúa, onde a Rosaleda. O Foz que, durante o seu exilio en Montpellier licenciara en lingüística, controlaba os temas de lingua que nin para que. E de literatura tamén sabía porque, entre outras cousas, en Madrid era do grupo Brais Pinto (Ferrín, Ramón Lorenzo, Bernardino Graña, Alexandre Cribeiro, Reimundo Patiño...), e iso era literatura viva e vivida. Á vista do que de lingua contaba o Foz, Ramiro era consciente das súas carencias na materia e confiaba en que o sorteo lle brindase temas de literatura nos que se poder lucir. Déronnos as tantas falando destas cuestións. Noite boa, naturalmente. Como boas eran as tarde-noites, sobre todo no tempo de nadal, cando tomabamos algo en Oslo ou faciamos algunha pequena cea, habitualmente, nun mesón da rúa do Sol do que non recordo o nome e creo que xa non existe. Algo disto falaba o outro día, no Obituario, Vicente Araguas. Algo se torceu e todo isto desapareceu. A Ramiro seguino vendo cando os cursos Gurméndez de Pontedeume e lembro outra marabillosa noite nunha terraza de diante do concello con el e con Elsa. Estaba do máis simpático. Estes recordos son os que motivan esta columna. O outro día no enterro non daba creto a moitas cousas que vían os meus ollos. Había xentes que mellor, moito mellor, farían ficando na casa. Veleidades. Onte mesmo, un amigo preguntábame se eu querería un enterro así. Contesteille, obviamente, que non, porque non querería que por alí pululase alguén que realmente non me quixese, cando menos un chisquiño.

(*) Xosé María Dobarro é catedrático da UDC. Artigo publicado nas páxinas de Diario de Ferrol.

«O libro das cidades imaxinarias»

"O libro das viaxes imaxinarias" from Martin Pawley on Vimeo.

Só podo dicir que este libro de Xabier P. Docampo e Xosé Cobas é unha marabilla!

O libro galego mira cara fóra

No artigo da semana, escrito ás presas na Feira de Frankfurt, reflexiono sobre o proceso de apertura da nosa edición cara ao exterior.

Frankfurt 2008

Estamos na Feira ata o domingo.

A Declaración dos Dereitos Humanos

Achégase o «Día dos dereitos Humanos». O documento paréceme formidable, cunha utilización soberbia da tipografía animada.

Vía Manuel Gago.

Aquí pode verse en mellor calidade e aquí pode asinarse unha iniciativa de Human Rights Action Center para que a Declaración aparece en todos os pasaportes de todos os estados.

Homenaxes a Ramiro Fonte

Hoxe aparecen nas páxinas de opinión de La Voz de Galicia senllos fermosísimos artigos de homenaxe de Ramón Pernas e Xosé Carlos Arias. Así mesmo son moi recomendables os textos publicados o pasado luns por Carlos Luís Rodríguez, Francisco Castro e Mario Regueira.

Actualización (16-10-2008): Perfecto Conde.

Actualización (19-10-2008): Grazas, Xurxo!

24 de outubro, Día da Biblioteca

O vindeiro 24 de outubro celébrase en Santiago o Día da Biblioteca. Con este motivo, Amigos do Libro Infantil e Xuvenil encargou a Agustín Fernández Paz o pregón da xornada e a Xosé Cobas o deseño do cartel, que se está distribuíndo en toda a rede bibliotecaria española. Un formidable traballo de Agustín e Cobas. Beizóns!

ONDE HAI UNHA BIBLIOTECA HAI UNHA LUZ
Agustín Fernández Paz

ABRE AS PORTAS e entra. Entra neste espazo que agarda por ti, neste ámbito onde cada palabra é un don que recibimos como agasallo. Percorre todos os recantos desta casa da liberdade, respira este aire que non sabe de fronteiras, déixate levar polo río de recendos que anuncia os tesouros da biblioteca.
Estamos nun lugar especial, sería imposible confundilo. Desde o ceo debe de verse como un punto de luz brillando coa intensidade maior, como un aleph que contén a memoria e os soños da humanidade. Unha luz, si. Unha luz que escintila coma un faro entre as tebras, co rítmico latexar dun corazón inmenso que expande ondas de liberdade e de esperanza polo territorio que a circunda.
Quizais poderiamos seguir vivindo se nos faltase este aire que fai vibrar todas as células do noso corpo, se cadra as persoas continuariamos coa nosa existencia rutineira se non existise a biblioteca, mais algún lugar decisivo ficaría baleiro no noso corazón.
Faltaríanos a enerxía que nos fai desexar unha vida mellor, unha cidadanía máis libre, unha sociedade máis xusta. Doeríanos non escoitar a voz das persoas que sufriron a historia e a das que a sofren agora mesmo; sería insoportable oír só as palabras dos que tentan dirixir e controlar as nosas vidas.
Para que isto non suceda, abre as portas e entra. Ábreas sempre, todas as portas, pois cada vez que o fas incorpóraste ao río subterráneo que alimenta a biblioteca, ao torrente de liberdade que a fai vivir e lle dá azos renovados.

ABRE OS LIBROS e mergúllate na auga da vida que abrolla irreprimible desde as súas páxinas. Déixate arrastrar pola fervenza de voces, de linguas, de recendos, de paisaxes. Non esquezas nunca o abraio que experimentamos nos anos da infancia, cando se nos revela a dimensión máxica que teñen as palabras e descubrimos que as páxinas dos libros poden conter o mundo enteiro.
Como as labregas que se afanan na rebusca de espigas entre os regos despois da ceifa, tamén os escritores recollen as palabras unha a unha e elaboran con elas o humilde pan dos seus textos. Deste xeito fan que cheguen ata nós, sempre novas e sempre sorprendentes, pois os libros posúen a insólita capacidade de revivir e reinventarse en cada nova lectura.
Todas as persoas necesitamos as historias, os soños, as palabras, talvez sexa unha característica inscrita no ADN da humanidade. Necesitámolas coma o comer, como beber auga, xaora que si. Para entendermos o mundo e para entendernos a nós mesmos, para soñar outros destinos, para loar os dons que a vida nos dá. Sabemos que non poderiamos vivir sen o alento da imaxinación e da creatividade, sen as palabras que expresan a variedade e a beleza dos nosos desexos e dos nosos sentimentos.
Por todo iso, abramos os libros. Eles conteñen os soños, as paixóns, os medos, os amores, as risas. Nas súas paxinas habita a inmensa variedade de sentimentos e experiencias da humanidade, das persoas que viven agora en calquera lugar do mundo e das que desapareceron hai moitos anos. Os libros: ríos de palabras que se nos ofrecen con xenerosidade para axudarnos a aprender o oficio de vivir, para cambiarnos a vida e implicármonos na transformación do mundo.

ONDE HAI UNHA BIBLIOTECA HAI UNHA LUZ que traspasa todos os muros, unha luz que se fai máis intensa cando medran as persoas que a incorporan ás súas vidas. As mesmas persoas que logo, ao saíren por rúas e prazas, levarán canda elas o reflexo desa luz, a semente dese mundo novo que algún día faremos agromar. Un mundo máis solidario, máis plural, máis culto, máis xusto. Un mundo onde non se escoite a voz adormecedora dos poderosos, senón as palabras múltiples e diversas de todas as persoas que habitamos esta casa común que é o noso planeta.

Ramiro Fonte, palabras de despedida

Ramiro Fonte nas súas conversas, sempre entusiastas e audaces, adoitaba recordarnos unha frase de Gérad de Nerval: «a voz do poeta é a voz de todos os homes». Hoxe, abatidos pola dor inaturable da súa ausencia, cando os portos da lembranza xa non son seguros, é moi difícil escoller as palabras esenciais para expresarlle en poucos minutos a gratitude infinita de todos os que o amamos, os que tivemos a enorme fortuna de gozar da súa amizade inquebrantable, do seu abrazo agarimoso de irmandade e esperanza, da súa voz de poeta máximo que cantou para todos e por todos.
Ramiro, como a súa admirada Rosalía, era dos que levaba orgulloso na fronte unha estrela e no bico un cantar, as insignias da nosa Galicia do corazón. Dedicou todas as súas ansias a labrar co maior coidado cada poema, cada verso e cada frase, empregando as humildes ferramentas do artesán honrado que, na soidade do seu estudio vigués, londinense ou lisboeta, traballaba as palabras primixenias co máximo nivel de esixencia. Froito dese permanente puír durante tres décadas intensas, déixanos en herdanza unha obra literaria viva en diálogo co tempo futuro.
Poeta liberal, romántico, moderno e popular, como fixera Baudelaire («o lector é o meu irmán, o meu cómplice, o meu semellante»), renunciou á voz individual e foi a súa a voz da confesión colectiva. Comprometido dende a mocidade universitaria coa causa da lingua de noso, Ramiro procurou nos seus textos para Galicia a utopía dunha gran cidade atlántica europea, compendio de todas as nosas, cosmopolita e avanzada, guiada polos ideais liberais e galeguistas da Cova Céltica coruñesa do seu admirado Manuel Murguía.
Foron os seus temas literarios os esenciais á condición humana: o amor, a amizade, os ritos do recordo, a sombra da morte (que como sinala Borges, vainos a todos desgastando), as formas do tempo, como a mocidade, que imos, inexorablemente, abandonando. Lector puro, escritor en primeira persoa, asumiu contracorrente, como aconsellara Walter Benjamin, que a liberdade do individuo reside en perderse no anonimato da multitude. Así renaceu Fonte no seus poemas complementarios de formas clásicas, como Ulises das cidades portuarias, como voyeur do cotián, como cazador de rotinas e instantes fugaces, como fotógrafo literario de obxectos humildes e sinxelos nos que sabía residían os auténticos brindes pola vida. E como fixera na composición dos seus textos, adoptaba idéntica posición na súa vida case ascética, paciente, demorada, serena, na que procuraba o gozo dos actos máis sinxelos, das ilusións pequenas compartidas con tantos amigos.
Con esa mesma convicción acometeu durante sete anos de infatigable traballo o proxecto de «Vidas de infancia», un relato no que recuperou a súa infancia eumesa e que, sen dúbida, pasará á historia da prosa de ouro en galego. Mil cincocentas páxinas emocionantes, dignas, honestas, onde se describen os espazos humildes desgastados pola man do tempo; onde se relatan aconteceres de heroes anónimos que falan nas barberías e comercios e beben nas tabernas; onde se describen casas nas que, a pesar das penurias daquel tempo de miseria, se producían instantes felices, grazas á ilusión dos eumeses. Un relato que é festa de badaladas, guitarras, mómaros, gaitas nas festas das aldeas ou do ritmo do paso. Espazos e personaxes eumeses, porén, universais, de tres novelas memorables escritas coa luz do afecto, esa liña tenue que nos fai mellores e máis humanos. Do empeño formidable desta triloxía na que intentou describir o paraíso, Ramiro saíu tan robustecido como exhausto, despois de explorar novos límites para a narrativa galega e construír unha obra indiscutible sobre a memoria da infancia, a única patria posible, onde están formulados todos os sinais da identidade e dos nosos afectos.
Desde hai poucos meses, Ramiro Fonte, agarimado por Elsa e polos seus, libraba unha difícil batalla, que non lle impediu escribir outros dous formidables libros de poemas. A súa ausencia déixanos a saudade do seu abrazo e palabra agarimeira, mais nos seus versos eternos queda «todo o mar na fragrancia da ribeira».
Despidamos a Ramiro con orgullo e gratitude, recuperando a súa voz de poeta, na que todos nos recoñecemos. Leremos o primeiro poema do seu último libro Xardín do Pasatempo, onde atopamos a súa poesía máis viva

XARDÍN DO PASATEMPO

Vou visitar o xardín
Do pasatempo este día,
Por se encontro a melodía
Deses versos que perdín
E que están dentro de min.
Competir cun reiseñor
Que é preguiceiro e cantor,
Sen darlle a ningúen a lata,
Será unha tarefa grata
E un artístico labor.
….

Nalgunha vida anterior
Estiven neste lugar
Ó que veño pasear.
O recendo desa flor
Resúltame familiar,
Ten algo de evocador.
A estranxeira araucaria
Vólvese aquí hospitalaria,
E a solitaria palmeira
Fica aquí nos días de feira.
…

Este xardín terrreal
Desterrou as esculturas
Dos dragóns, das criaturas,
O marmóreo pedestal
Que sotiña un xeneral.
Abriulle a xaula á quimera
A pasada primavera.
Pero xira un carrusel,
E ti dás voltas con el,
Dás voltas a vida enteira.

Con todos os nosos abrazos para Elsa, os seus pais e as súas irmás.

* Texto lido, en representación dos amigos e amigas de Ramiro Fonte, no cimeterio de Pontedeume no serán do 13 de outubro,

Ramiro Fonte

No artigo da semana fago unha semblanza, inevitablemente apresurada, do traballo literario de Ramiro Fonte.

Hoxe son numerosas as páxinas a el dedicadas nos xornais impresos e electrónicos e nos blogs (as nosas desculpas se non localizamos algunha que falta):

Foto: Paco Vilabarros.

• Ramón Loureiro: «Un creador para a eternidade», «Última entrevista», La Voz de Galicia.
• Ágatha de Santos: «Morre o poeta galego Ramiro Fonte», Faro de Vigo.
• A.R. López: «Unha icona da Xeración dos 80», «Adeus Norte», Galicia hoxe.
  
• Fran P. Lorenzo: «A poesía perde a Ramiro Fonte», El Correo Gallego.
• X. A. Perozo: «Ramiro», Galicia hoxe.
• La Opinión da Coruña.
• Daniel Salgado, «Fallece con 51 años el poeta Ramiro Fonte», El País de Galicia.
• Miguel Anxo Fernán Vello: «Poeta máximo», La Voz de Galicia (edición impresa).
• Suso de Toro: Obituario, El País.
• Miguel García Posada: Obituario, ABC.
• Anxo Lugilde: Obituario, La Vanguardia (edición impresa).
• El Universal (México).
  
• O levantador de minas.
• Cabrafanada.
• Ferradura en tránsito.
• Lándoa: «Pepe Cáccamo escribe a Ramiro Fonte», «Traxectoria poética de Ramiro Fonte» e «Abrir lectores lendo».
• Antón Castro (Zaragoza).
• Miguel Anxo Fernán Vello: «Ramiro», Galicia hoxe.
• Galicia hoxe (13-10-2008).
  

Ramiro Fonte, «A man do tempo»

Recuperamos un documento importante de Ramiro Fonte recitando, en 1998, «A man do tempo», un dos poemas máis queridos por el pertencente a Capitán inverno.

Faleceu o poeta Ramiro Fonte

Acabamos de coñecer que esta madrugada faleceu no hospital de Bellvitge de Barcelona o eumés Ramiro Fonte. A noticia prodúcenos enorme desolación. Abandonounos un amigo de lealtade inquebrantable e un dos grandes, grandes, escritores galegos universais de todos os tempos. A cerimonia do seu pasamento celebrarase en Pontedeume. Con todos os nosos abrazos para Elsa.

Actualización (18:00): Os actos de despedida realizaranse o luns, día 13, ás 16:30 horas en Pontedeume.

Ramiro Fonte (Pontedeume, 1957, Barcelona 2008), licenciado en Filosofía e Letras, profesor de Lingua e Literatura Galegas, era director do Instituto Cervantes de Lisboa. Membro correspondente da Real Academia Galega. Poeta, narrador, ensaísta, crítico e estudoso da literatura galega, formou parte dos poetas do Colectivo Cravo Fondo. Como poeta publicou: As cidades da nada (1983); Designium (Xerais 1984), Premio da Crítica e Premio Losada Diéguez de creación; Pensar na tempestade (1986); Pasa un segredo (Xerais 1989), Premio da Crítica Española; As lúas suburbanas (1991); Adeus norte (1991), Premio Esquío; Luz de mediodía (1995); Persoas de amor (1995); O cazador de libros (1997); Mínima moralidade (1999), Premio González Garcés; Capitán inverno (Xerais 1999); A rocha dos proscritos (2001, e Xerais, 2005, edición na que inclúe o libro O pasaxeiro inmóbil), O xardín do Pasatempo (Tambre, 2008) e Reversos (Xerais 2008). A súa obra poética foi antologada nas obras Ámbito dos pasos (1997) e nunha recente edición publicada polo Premio Esquío (2008). Como ensaísta publicou As bandeiras do corsario (1996). Como narrador deuse a coñececer en 1986 co relato «O retornado», Premio Pedrón de Ouro, ao que seguiron, Catro novelas sentimentais (Xerais 1988); As regras do xogo (1990); Aves de paso (Xerais 1990); «Iluminacións danubianas», relato incluído no volume Caderno de viaxe (Xerais 1989); «Razóns para matar a Martíns», incluído no volume O relato breve. Escolma dunha década (1990); Os leopardos da lúa (1993), novela; Soños eternos (1994), relato e a triloxía das novelas «Vidas de infancia» formada por Os meus ollos (Xerais 2003), Premio Losada Diéguez de creación 2004, Os ollos da ponte (Xerais 2004) e As ponte no ceo (Xerais 2007). En castelán publicou: Escolma poética (Colección Maillot Amarillo, Diputación de Granada, 1990), Pasa un secreto (Ediciones Libertarias, 1991), Adiós Norte (Editorial Renacimiento, 1992, tradución de Xabier Rodríguez Baixeras), Luz de mediodía (Editorial Renacimiento 1997) e Capitán Invierno (Pre-Textos 2002, tradución de Xabier Rodríguez Baixeras). No pasado mes de xullo recibiu o Premio Porto Magno, outorgado polo Real Coro Toxes e Fores de Ferrol, en recoñecemento a súa traxectoria. En 1996 recibiu a medalla de ouro do concello de Pontedeume e foi nomeado «Fillo predilecto» da súa vila natal.

Lándoa
Vieiros
A vella da manta
Alfaias
La Voz de Galicia
El Correo Gallego
A Nosa Terra, «Non ler libros» (derradeira columna de Fonte)
Europa Press
Xornal.com
El País
Público
Presidencia da Xunta
Conselleira de Cultura
Uvas na solaina

Ramonet, a dimensión da crise

Vía Microsiervos.
Hoxe é un día de auténtico pánico. Ten razón Ramonet, esta crise é das que se producen cada cen anos: «trátase dun fracaso moral e ético do capitalismo neoliberal, onde se privatizan as ganancias e se socializan as perdas. Cando hai perdas, as pagan todos os cidadáns, até os máis modestos». Pódense escoitar as súas inquedantes declaracións na conversa que mantivo o pasado 21 de setembro con Chávez:

Para arranxar semellante lío, velaí as receitas de Michael Moore.

Le Clézio, Nobel 2008

O bretón Jean Marie Gustave Le Clézio é o Nobel de literatura 2008. Como case sempre a elección semella inesperada, a pesar de que neste caso era un dos candidatos que se manexaban nas quinielas. Ao coñecer a noticia axiña nos decatamos de que se trataba do membro da xeración do «nouveau roman» do que Xerais publicara en 1987, dentro da colección Xabarín (daquela dirixida por Ferrín e Luís Mariño), Mondo e outras historias. A tradución de Valentín Arias e Raquel Villanueva (ademais de premiada co Nacional e co Ramón Cabanillas) fora a primeira desta obra a outra lingua. O Nobel constitúe unha oportunidade para descubrir a un dos autores da literatura contemporánea francesa máis aclamados. Precisamente, a pasada semana, apareceu nas librarías francesas a súa última novela, Ritournelle de la faim, publicada por Gallimard (como a maioría dos seus case cincuenta libros), a historia dunha rapaza de vinte anos que se converte en heroína.

O mercado do libro galego, datos de 2007

Deuse a coñecer, como é adoito con motivo da inauguración de Líber, o estudo do Comercio Interior do Libro preparado pola Federación de Gremios de Editores de España. Debullando a faramallada de datos de 2007 (pódese baixar en pdf), adianto algúns dos máis significativos referidos ao mercado interior do libro en galego (no que observamos algunhas importantes incoherencias, o que, adianto, pode facelos pouco fiables):
–No pasado ano publicáronse en Galicia 3.376 títulos (un importante crecemento) e 1.780 en galego (un decrecemento do 1,33%). A edición en galego decrece, a edición en Galicia aumenta.
–O sector privado d0 libro galego fabricou en 2007 case tres millóns de exemplares e facturou 31,89 millóns de euros (o 19,22% da totalidade do mercado do libro en Galicia: 165 millóns). O catálogo histórico supera os 26.000 títulos editados, dos cales, afortunadamente, once mil están vivos no mercado.
–As tipoloxías de edición educativa e infantil e xuvenil continúan sendo as principais da edición en galego. En 2007, o libro de texto supuxo o 33, 3% dos títulos editados, o 30,7% dos exemplares fabricados e o 44,1% da facturación do sector. Outrosí sucede co libro infantil e xuvenil: o 28,8% dos títulos editados, o 37,5% dos exemplares fabricados e o 14,7% dos libros vendidos. Deste xeito, no pasado ano, acentuouse o imparable proceso de paraescolarización do sector editorial en galego, xa que os produtos comercializados ao abeiro do sistema educativo non universitario (sen engadir os dicionarios, outra trabe da edición en galega, o 17% das vendas) supoñen o 62,1% dos títulos editados, o 68,2% dos exemplares fabricados e o 58,8% da facturación do sector.
–Os editores privados galegos publicamos 266 títulos literarios (entre novidades e reedicións, dos xéneros narrativo, poético, dramático e ensaístico), cifra que supón o 16,38% da nosa oferta, imprimimos 432.000 exemplares (o 14,55% do total) e, segundo a nosas estimacións (corrixindo os datos, claramente trabucados do estudo) unha facturación de 3,45 millóns de € (o 10,89% do total en galego e apenas pouco máis do 2% do mercado do libro en Galicia). Estes datos supoñen un pequeno retroceso do libro literario en galego con respecto ao ano 2006, xa que se publicaron menos títulos (pasouse de 314 a 266) e, a pesar de manter o número de exemplares fabricados (aumentou a tirada media), a facturación reduciuse previsiblemente en catrocentos mil de euros (pasando de 3,80 millóns de euros a 3,45). Sen dúdiba, un certo paso atrás!
–O catálogo literario vivo en galego dos editores privados acadou no ano 2007 os 3.364 títulos (o 29,43%), dato moi significativo, xa que supón que un de cada catro libros dos fondos das librarías ou existentes nos seus almacéns é deste carácter.
–Dentro da oferta literaria, a narrativa en galego é o xénero sobranceiro. En 2007 publicáronse 136 títulos narrativos (o 8,3% da oferta), fabricáronse 248.472 exemplares (o 8,3% da produción) e facturáronse 3,0 millóns de €, achegándose ao 10% de todo o mercado en galego. A tirada media dos títulos de narrativa en galego foi de 1.827 (fronte a 1.829 do conxunto do sector galego, 1.627 do libro literario, 1.176 de poesía, mais moi lonxe da media da edición española de narrativa, 7.630, aínda que superior á da narrativa en euscaro, 1.193).
–O mercado da narrativa en galego, sendo a dimensión principal do mercado literario de noso, con máis de douscentos cincuenta mil exemplares vendidos, supón apenas o 1,8% do mercado do libro en Galicia (non esquezamos, 165 millóns de euros). Esta é a dimensión real do mercado da narrativa en galego (inclúe obra orixinal e traducida) que debe competir co xigante dunha edición en castelán que factura 573 millóns de €, vende máis de 56 millóns de exemplares e supón o 18,4% do mercado do libro en España. Unha batalla moi desigual entre David e Goliat.
–O mercado do libro en Galicia é o 5,3% do mercado español, o que supón un crecemento do 0,3% con respecto ao ano anterior. Un dato positivo para as nosas políticas de lectura. No entanto, se consideramos que a poboación galega supón o 6,6% da poboación española, continúa existindo un déficit de 1,3%. Noutras palabras, consumimos en Galicia vinte e un millóns de euros menos en libros do que nos correspondería.
–As librarías continúan sendo a canle privilexiada de comercialización para o libro galego (o 40,4%), aínda que perden moito terrreo con respecto ao ano anterior (máis de dez puntos).
Nas próximas semanas coñeceremos datos máis desagregados do estudo encargado pola Asociación Galega de Editores. Daquela poderemos tirar conclusións máis definitivas.

Encontros Luso-galacio-franceses do libro infantil e xuvenil

O 14 e o 15 de novembro celebraranse no Porto, no Auditorio da Bibliotecas Municipal Almeida Garret, os XIV Encontros Luso-galaico-franceses do libro infantil e xuvenil. Nesta edición xirarán arredor do tema «A memoria nos libros: Historia e historias». Información e inscripcións: Helena Silva. Biblioteca Municipal Almeida Garrett. Telef. nº 226081000
e-correo: bib.agarrett@cm-porto.pt

PROGRAMA

14, 6ª feira

9:00 Recepção dos participantes
9:30 Sessão de abertura – representantes das entidades organizadoras
Apresentação das actas dos 13.os Encontros – Do Livro à Cena (Deriva Editores)

10:00
«Leitura e memória»: José António Gomes (Portugal)
«Viagem pelas palavras da memória»: Miguel Vázquez Freire e An Alfaya (Galiza)

Intervalo

12:00
Apresentação de exposições
–«O Álbum Galego: 25 miradas para unha década (1997-2007)», da Consellería de Cultura da Xunta de Galicia.
–«Homenaxe às vitimas do Portiño», banda desenhada de José Tomás
–Ilustrações de Yann Fastier («L’ atelier du poisson soluble»)
–Ilustração portuguesa da colecção de Luís Mendonça

Almoço

14:00
Mesa redonda: «Bibliotecas, escola e família: experiências de promoção da leitura»
–Cristina Taquelim (Biblioteca Municipal de Beja - Portugal): Livros andarilhos: leituras com miúdos e graúdos
–Catherine Jordi (Associação Idées Nouvelles Europe - França): Pais, leitura e bibliotecas escolares, como ajudar os filhos a serem leitores?
–Concha Costas (Biblioteca Pública de Gondomar - Galiza): Experiências locais de comunidades leitoras: Espazo Lectura, ler contar, dinamizar

16:00
Mesa redonda: «Memória e edição de livros infanto-juvenis»
–José Oliveira (Editorial Caminho - Portugal)
–Anxela Gracian (Edicións Sotelo Blanco - Galiza)

17:00
Apresentação das edições L’atelier du poisson soluble por Olivier Belhomme (França)

Apresentação de livros
–A Guerra Civil Española na Narrativa Infantil e Xuvenil, por Alexia Dotras (Galiza, Edicións Xerais de Galicia)
–O Cão Triangular, de Evelina Oliveira e Maria Leonor Barbosa Soares, ilustrações de Evelina Oliveira. Editora Campo das Letras
–A Minha Primeira História de Portugal, de Sérgio Luís de Carvalho, ilustrações de Fedra Santos. Editora Campo das Letras

15, sábado
9:30
«Literatura Infantil e Memória»
–«A memória através da literatura infantil e juvenil en galego» (Blanca-Ana Roig Rechou, Célia Vázquez, Eulália Agrelos Costa, Isabel Mociño González, Marta Neira Rodrigues – Galiza – Rede LIJMI e Apoio Unidade de Investigación en Humanidades)
-«Da Ditadura à Revolução, um percurso através da Literatura infanto-juvenil» (José António Gomes, Ana Margarida Ramos e Sara Reis da Silva – Portugal – Rede LIJMI)

Intervalo

11:00
Mesa dos escritore: «A escrita da memória»
–António Torrado (Portugal) entrevistado por Ana Margarida Ramos
–Agustín Fernández Paz (Galiza) entrevistado por Xavier Senín e Isabel Soto

Almoço

14:30
Ateliers / espaços de encontros para adultos
–Memor'ando, memor'indo (oficina em torno da leitura, escrita e ilustração), Emílio Remelhe / Eugénio Roda (professor e escritor)
–Promover a leitura entre adolescentes e jovens, Cláudia Sousa Pereira (professora e investigadora, Universidade de Évora)
–Eu sou eu e a minha memória, pensar a cidadania a partir da hermenêutica da memória, Elena Gomez Galkina (professora e investigadora)
–Oficina de ilustração: Yann Fastier (ilustrador, L’atelier du poisson soluble)
–Reconstrución pictográfica dunha lenda medieval: Ana Belén e Alexia Dotras (Univ. de Vigo – Apoio Rede LIJMI)

16:30
Encerramento

17:00
Espectáculo Musical: Romance do 25 de Abril (de João Pedro Mésseder e Alex Gozblau), recriado pelo Bando dos Gambozinos com música de Pedro Moura

ENCONTROS/ATELIERS E ESPECTÁCULOS PARA CRIANÇAS

Encontros com escritores e ilustradores
António Torrado
Éric Many
José Tomás
Agustín Fernández Paz

Hora do conto O Veado Florido de António Torrado, ilustrado por Manuela Bacelar
Equipa de animação da BMAG

Exposições:
«O Álbum Galego: 25 miradas para unha década (1997-2007)», da Consellería de Cultura da Xunta de Galicia.
«Homenaxe às vitimas do Portiño», banda desenhada de José Tomás
Ilustração portuguesa para a infância da colecção de Luís Mendonça
Ilustrações de Yann Fastier

Conspiración de lectores

Coñecín este fermoso traballo realizado polos clubs de lectura do Colexio Helios que traballa a edición en castelán d' O único que queda é o amor, o libro de relatos de Agustín Fernández Paz. Un traballo escolar coa rede detrás. Para tomar boa nota.

Literatura no móbil

A reportaxe de El País, a pesar de non achegar grandes novidades, constitúe un interesante repaso sobre o fenómeno xaponés dos keitai shousetsu e, en xeral, sobre a actual situación actual do libro electrónico en España.

2 solucións para un problema

Abbas Kiarostami (1975).
Envíamo un bo amigo como homenaxe a Suso Jares.

Publicar non é editar

Recollo un moi clarificador parágrafo dunha anotación do noso amigo Leroy Gutiérrez. Os editores ben coñecemos as diferenzas entre «publicar» e «editar». Asumir que non son termos sinónimos evitaría tantas confusións e debates bizantinos aos que estamos tan afeitos.

PUBLICAR NON É EDITAR

La diferencia entre publicar y editar ya era percibida en la antigüedad cuando se encargaba a estudiosos la revisión (edición) de papiros que el proceso de copiado (publicación) había contaminado con erratas. En cualquier caso, ya desde el siglo XX, la calidad de un texto se establece según el interés que alguien, distinto al autor y sus amigos, demuestra por la obra. Este alguien es un editor que llega para sustituir al librero-impresor de otros tiempos, erigiéndose como lector profesional que con cierto criterio reconoce la calidad de un texto. El prestigio del editor (el valor de su marca) se construye, entonces, sobre un pilar, su buen juicio. Esto lo lleva a comprometerse a publicar el texto de un autor si considera que éste es lo suficientemente bueno como para que el público esté dispuesto a pagar por leerlo. Pero su compromiso con la calidad del texto va más allá, el editor siente la obligación de involucrarse en la creación o mejora de éste. La edición involucra lecturas y relecturas del texto, discusiones con el autor, observaciones y sugerencias, correcciones, numerosas actividades que contribuyen a que el texto alcance su mejor nivel. Al final, de haber sido atinado su juicio y óptimo el trabajo de edición, el editor obtiene como recompensa el aumento de su prestigio y la recuperación del dinero invertido con cierta ganancia. El prestigio del editor con el tiempo se convierte en una garantía para los lectores quienes pueden estar seguros que un libro editado y publicado por este profesional es un producto que satisfará sus necesidades. En el caso de las empresas que se dedican a la publicación electrónica, que no editan los textos que publican, éstas basan su oferta y el valor de su marca en la percepción que tienen los autores y lectores de la labor de un editor. El problema está en que estas empresas obvian la parte fundamental de esta labor: la lectura crítica del texto. Tras lo ocurrido con BookSurge las demás empresas tendrán que cambiar su estrategia de comunicación y los autores tendrán que reconsiderar la importancia de la edición.

Suso Jares, ourive sensible

No artigo da semana publico unha lembranza de Suso Jares. Ao longo da semana foron aparecendo diversos textos no seu recordo: os dous artigos de Marcos Valcárcel e a anotación e os comentarios no seu blog; a anotación do noso amigo Manuel Area Moreira (profesor de Tecnoloxía da educación da Universidade da Laguna); a de Klimta, a de Francisco Castro e os seus comentarios, o artigo de María Reimóndez an edición impresa d' A Nosa Terra e os comentarios que deixaron os profesores Gloria Ramírez, JM. Alonso Muñiz e José Tuvilla Rayo no xerais blog... A todos eles o noso maior agradecemento polas súas palabras.

Actualización (06-10-2008): artigo de Xosé María Palmeiro, anotación de Bouzafría, condolencias da Coordinadora Galega de ONGD.

«Rush», vídeo interactivo da Volvo Ocean Race

Coñezo grazas a Julián Gallo, Rush, este impactante trailer do vídeo de promoción da nova edición da «Volvo Ocean Race». A singularidade é que na pantalla aparece un mosaico de catro imaxes sobre as que o espectador pode tomar decisións sobre os protagonistas da aventura. Verdadeiramente novidoso este relato interactivo. Outra posibilidade da nova ficción dixital.
Enganchamos na páxina o trailer promocional existente en youtube. Para ver o vídeo completo mellor enlazar aquí.

Informe sobre o libro dixital en Francia

Os amigos de Ediciona acaban de traducir o Informe sobre o libro e os contidos dixitais, encargado polo Ministerio de Cultura francés. O documento propón respostas para as preguntas que adoito se realizan os membros da cadea de valor do libro (fundamentalmente autores e editores), ao tempo que examina ao ferta de contidos dixitais, con atención especial, a situación de Francia e Xapón. O texto é moi interesante, clarificador e de lectura recomendable. Pódese baixar dende aquí en pdf. Volveremos sobre os seus contidos. Grazas.

Con Herminio Barreiro en Riveira

Onte presentamos no Ateneo Valle-Inclán de Riveira Recordar doe, o libro de memorias de Herminio Barreiro. Unha moi agarimosa acollida. Grazas.
Actualización (05-10-2008): crónica de Gradicela.

A crise con «humor»

The Last Laugh - George Parr - Subprime - subtitulos
Cargado por erioluk

Ficción ou realidade?
Vía Escolar.

As cubertas de Victoria Diehl

A fotógrafa Victoria Diehl é a autora das cubertas do Premio Fundación Caixa Galicia 2008 e do Premio Xerais de novela 2008. Os libros aparecerán nas librarías neste mes de outubro.

«Galicia 25. Unha cultura para un novo século»

A exposición «Galicia 25. Unha cultura pra un novo século», inaugurada este serán no Centro sociocultural de Caixanova, é toda unha mostra de orgullo polo propio. Presentada en tres espazos e vinte e cinco módulos temáticos, organizada polo Consello da Cultura Galega con motivo do seu vinte e cinco aniversario, deseñada por Imago Mundi e producida por Merlín Comunicación, esta exposición constitúe un escaparate inédito sobre o paso de xigante que deu a cultura galega nestes cinco lustros. Volveremos sobre os contidos desta proposta. Recoméndoa vivamente.