30.9.06

A importancia de subliñar

Roger Michelena recolle un texto de Alberto Fuguet sobre o vicioso pracer do subliñado (ler ou mirar cos dedos) que me parece utilísimo para comprender o acto da lectura. Agrego algúns dos fragmentos máis interesantes do artigo que contestan a esas preguntas claves (por qué subliñar?, por qué moitos prefiren non ler un libro prestado?):
  • Leer con un lápiz en la mano, atento a esas frases que cristalizan un pensamiento o una emoción, se ha vuelto una costumbre imprescindible para el autor de esta crónica, que ve en esa acción privada, secreta, una manera de homenajear al autor y de recordar el trayecto que él mismo hizo a través del libro.
  • De un tiempo a esta parte, capto que, con los libros, ya no me basta leerlos, necesito algo de interactividad. No puedo enfrentarme a un libro sin un lápiz de tinta (mi opción uno) o, en el peor de los casos, con un lápiz a mina. También he usado (más de lo que quisiera) esos marcadores de colores fluorescentes que, con el tiempo, dejan de ser tan brillantes y chillones y terminan siendo absorbidos por el papel. Subrayar con destacadores es ideal para toda lectura móvil: metro, tren, bus y avión o, incluso, cama (un destacador funciona mejor que un lápiz a la hora de subrayar cuando el libro está arriba de uno y, por lo tanto, la fuerza de la gravedad juega en tu contra).
  • Subrayo para hacer el libro mío, para darle mi sello, para apropiarme de él. Gozo y me emociono y siento que la vida es mejor, o al menos, más calmada, cuando me enfrento a un autor que piensa como yo o siente como yo o, si bien es muy distinto a mí, somos capaces de estar de acuerdo en un par de cosas. Deduzco que subrayo aquellas frases que resumen, perfectamente, cosas que estoy pensado o he pensado. Subrayo como homenaje y celebración al autor del libro, pero también subrayo para recordar el trayecto que yo hice a través de él. Quizás ésa es una de las mayores diferencias con el cine: con un DVD, uno puede acceder a mil cosas, desde comentarios del director a escenas desechadas, pero no hay escena o diálogo que se puede subrayar.
Etiquetas:

Marcadores:

29.9.06

Literacidade crítica

A importancia da lectura crítica foi outros dos temas máis abordados na nosa conversa de hoxe. Sobre esta importante cuestión, suscitada en primeiro lugar por Tíscar, a miña análise resúmese neste texto:

"No entorno desta nova cultura dixital é imprescindible, ademais, que cada un dos usuarios empregue unha perspectiva de lectura crítica, para saber diferenciar o ouro da palla e non quedar asolagados polo ruído enxordecedor emitido pola selva electrónica. Sempre é imprescindible ler con perspectiva crítica (tamén nos medios analóxicos impresos), pero moito máis o é manexando unha biblioteca electrónica tan enorme como Internet onde non existe o aval que realiza o editor analóxico dos textos publicados.
A capacidade de buscar, atopar, avaliar e manexar datos en Internet (o que Cassany denomina literacidade informativa) é unha das habilidades máis trascendentais que esixe este novo modelo comunicacional electrónico. De moi pouco servirían os custosos investimentos de conectar todas as escolas e os fogares do país á Rede, se logo os escolares ou os cidadáns non saben atopar os vieiros para orientarse nesa selva tan espesa. Non se pode tratar a información das webs, blogs ou foros coma se fosen libros, revistas ou cartas, sen ter en conta que na Rede non existe o mesmo control que nas publicacións analóxicas impresas.
Ler neste novo entorno electrónico require tomar moitas máis decisións (desde qué motor de busca empregar a diferenciar o tipo de enlaces entre os publicitarios e os hipertextuais…) ca nos soportes analóxicos, razón pola que é imprescindible unha formación máis madura e profunda para poder facelo con independencia e racionalidade. Ler na Rede semella un proceso doado mais esixe dominar técnicas lectoras, informáticas e documentalistas: acertar coas palabras clave de busca, empregar as utilidades dos buscadores, interpretar os valores das iconas, identificar webs enganosas ou identidades falsas, determinar a autoría dos textos, analizar a fiabilidade, credibilidade e actualidade do contido… Ler neste novo entorno comunicacional, como sinala Cassany, non é só comprender as liñas ou o que hai detrás (como sucede no analóxico), senón tamén navegar, atopar, e avaliar un avultado número de textos (o que require de moito tempo e paciencia) para, finalmente, enfrontarse, se hai sorte, coa información procurada nun sitio electrónico que consideramos crible, fiable e competente. En definitiva, ler neste novo entorno require lectores mellor formados e máis críticos, o que supón un reto complexísimo de alfabetización e formación electrónica para os actuais sistemas educativos".
Etiquetas: , ,

Marcadores:

Unha nova comunicación cultural

No debate do encontro que celebramos esta mañá (do que faremos ampla crónica nos vindeiros días) abordamos as características e os problemas que suscita a nova comunicación cultural, caracterizada pola coexistencia da lectura sobre os soportes analóxicos e dixitais. Neste texto resumo os argumentos da miña posición:

"No seu libro máis recente, Tras las líneas, o profesor catalán Daniel Cassany argumenta que esta revolución dixital en marcha está provocada pola aparición dun novo discurso social sobre a lectura, a actividade cognitiva central deste proceso, que denomina “literacidade electrónica”. Fronte ao discurso tradicional das tecnoloxías analóxicas impresas, ao xeito de nova vertixe consolídase un novo discurso, un novo tipo de lectura urdida coas utilidades que lle son propias á prosa electrónica das pantallas de teléfonos móbiles e ordenadores. Lemos, escribimos ou accedemos (grazas, sobre todo, a Google, á Wikipedia, ou a You Yube) con pasmosa facilidade á enorme cantidade de información textual e audiovisual arquivada en Internet. Facémolo de forma moi diferente a como consultamos unha enciclopedia ou un dicionario en papel, ou como e onde lemos unha novela ou un folleto informativo, porque utilizamos unhas ferramentas (que melloran as súas utilidades á velocidade espantosa) que nos proporcionan posibilidades comunicacionais e culturais poderosas e amigables que, no devir duns poucos anos, mesmo duns poucos meses poden proporcionarnos outras posibilidades hoxe inimaxinables.
A revolución na comunicación cultural provocada por esta nova literacidade non está tanto nos soportes ou na interface das pantallas que actualmente empregamos (sexa a dos teléfonos móbiles, ordenadores persoais, axendas pedeás ou consolas de vídeoxogos) senón no propio contido. Eis, nesa centralidade do contido electrónico sobre o soporte é onde reside realmente o cambio do paradigma comunicacional do que estamos falando. Un contido electrónico enriquecido polas utilidades que, tanto para o autor como o lector, supoñen a súa hipertextualidade, intertextualidade, multimodalidade e multilectura.
A hipertextualidade –a posibilidade de realizar enlaces electrónicos dentro dun mesmo texto– permite ao autor xerarquizar e ordenar a presentación da información ou da creación literaria dunha forma recorrente e esférica e ao lector acceder a ela de forma discontinua.
A intertextualidade –a posibilidade de enlazar con outros textos electrónicos externos ao texto, presentes na Rede ou nun entorno dixital pechado (no caso dos libros electrónicos en soporte cederrón ou DVD)– permite ao autor establecer un sistema amplísimo de citación e ao lector acceder a un macrotexto referencial de autoría compartida.
A multimodalidade –a presenza unitaria nun texto de palabras, sons e imaxes interactuando entre elas– permite ao autor crear unha nova textura (un xénero discursivo multimedia, ao que compriría atoparlle denominación) que require ao lector o emprego de novas estratexias cognitivas.
Por último, a multilectura plurilingüe e intercultural –fenómeno característico do Internet de hoxe, que fai referencia ao comportamento do lector que emprega simultaneamente varias pantallas onde aparecen textos, escritos en idiomas diferentes, procedentes de contextos culturais diversos– crea un novo contexto de linguas e culturas que derruba de facto fronteiras e confronta identidades.
Os soportes analóxicos impresos (o libro e o xornal, especialmente) permaneceron estables durante cinco séculos e o proceso de alfabetización dos seus usuarios, a pesar de terse estendido, á totalidade da poboación, unha conquista democrática da que se ocupan os sistemas educativos dende apenas hai dous centos anos, apenas sufriu modificacións significativas. Non foi este o caso dos soportes dixitais electrónicos que dende a súa creación se caracterizaron pola súa enorme fraxilidade (están permanentemente en obras), sometidos ás modificacións de vertixe ocasionadas polos desenvolvementos e actualizacións constantes das novas utilidades da programación e da capacidade de miniaturización dos seus compoñentes. En menos de dúas décadas os estándares dixitais progresaron e modificaron as súas prestacións moito máis que o fixo a impresión analóxica ao longo de cinco séculos; como sinala José Antonio Millán estamos nun periodo de transición da cultura dos libros a dos bitios (considérase ao bit como unidade da textualidade electrónica) nun proceso irreversible. Non é aventurado agoirar que os blogs (tal como os coñecemos hoxe) desaparecerán moito antes de que o fagan os libros analóxicos, sendo substituídos por un soporte hoxe descoñecido (imaxino que baseado no audiovisual).
Así e concluíndo, ata o que hoxe coñecemos, ao abeiro desta literacidade electrónica globalizada, apareceron novos xéneros discursivos, tanto sincrónicos (chat, sms) como asincrónicos (e-correo, blogs, páxinas web) que mudaron a textualidade, os hábitos de lectura e as formas de acceso dos seus usuarios. Cada un dos xéneros desta textualidade posúe unha configuración particular, determinada polas potencialidades informáticas e pola elección voluntaria dos usuarios. Así, a textualidade das webs adoita caracterizarse por unha prosa elaborada e correcta en base a publicación de textos non moi estensos (que ocupen apenas unha pantallazo, xeralmente dúas mil matrices) escritos nun rexistro formal. Pola contra, outros xéneros como o correo electrónico, o chat, as conversas instántaneas ou os blogs empregan unha textualidade discontinua e fragmentaria onde se vai esvaendo a distinción entre oralidade e escritura; a relaxación e redución ortotipográfica (por desleixo ou como marca de economía comunicacional), o emprego de emoticonas, xogos gráficos, puntuación selectiva ou de rexistros coloquiais son característicos destes xéneros escritos espontáneos onde se escribe e le en base a novas convencións.
Vivimos, pois, inmersos no novo paradigma da comunicación cultural dixital, que propoñendo retos, ofrecendo oportunidades e suscitando múltiples incertezas e problemas non resoltos introduce moitos cambios na textualidade e focaliza a importancia do contido".
Etiquetas: , ,

Marcadores:

A pregunta sobre a dixitalización


Coincidindo co Liber, celebrouse un foro de debate, organizado por Google, sobre O futuro do libro. Se nos atemos ao contido da pregunta de Txetxtu (o vídeo dura apenas dous minutos) a cousa debeu estar moi animada. O debate sobre a dixitalización acaba de comezar no sector editorial en España.
Etiquetas:

Marcadores: , ,

28.9.06

FNAC en venda?

Será certa esta noticia? Hoxe polos corredores de Liber non se falaba doutra cousa. Non esquezamos que estaba previsto que a cadea francesa de distribución de produtos culturais abrise un establecemento na Coruña na vindeira primavera.
Noutra orde de cousas, é importante salientar que, por fin, o estand de Galicia en Liber ten un deseño xeitoso e de país moderno. Para vindeiras edicións só haberá que facer algúns retoques funcionais (como procurar unha mellor ubicación, máis central e con maior capacidade de exposición), mais imos polo bo camiño. A única chata que lle poñería é a denominación escollida para o estand (obxecto de bastantes brincadeiras por parte de expositores doutras comunidades: coa saída de Fraga da Xunta mudou, tamén, o nome do voso país?). Eu preferiría a denominación de "Libros de Galicia", sinalando a presenza conxunta e solidaria da Consellaría de Cultura e dos editores privados. Tamén é un orgullo que tres dos nosos editores teñan estand propio: Nova Galicia, Kalandraka e OQO, mostra da vitalidade exportadora destas empresas. Beizóns para elas (que polas informacións están tendo unha moi boa feira).
Etiquetas: ,

Marcadores: ,

27.9.06

A lectura, eixo do novo modelo comunicacional

(Ilustración vía Roger Michelena)
Ás portas da celebración do primeiro encontro de "Blogs e libros", no que participaremos o vindeiro venres, preparei unha reflexión sobre o que entendo é a centralidade que adquire a lectura no novo contexto da literacidade electrónica. Velaí un fragmento do texto:

"Desprazada a preeminencia do soporte analóxico sobre o contido, o novo paradigma de comunicación cultural electrónica asume a lectura como o seu elemento central, modificando radicalmente as funcións que desempeñan as industrias e as institucións da cultura analóxica, especialmente o papel dos editores, dos libreiros e das bibliotecas. A lectura convértese así na actividade que caracteriza a comunicación cultural, concibida como un elemento transversal entre os soportes impresos e electrónicos.
Deste xeito, xa non é posible definir o libro, como se veu facendo ata agora, como un ben cultural impreso dun determinado número de páxinas encadernadas; senón, como establece o anteproxecto da nova Lei de Lectura e do libro, como “a obra científica, literaria ou de calquera outra clase que constitúe unha publicación unitaria, editada nun ou varios volumes e que pode aparecer impresa ou en calquera outro soporte susceptible de lectura. Do mesmo xeito, enténdense incluídos nesta definición os materiais complementarios de carácter impreso, visual, audiovisual ou sonoro que sexan editados conxuntamente co libro e que participen do carácter unitario do mesmo, así como calquera outra manifestación editorial”.
Con esta redefinición, recoñécese que o característico do mundo do libro non reside xa no soporte (sexa analóxico-impreso ou dixital-electrónico) e, si pola contra, na actividade que promove, a lectura. Concibida a edición deste xeito, modifícase o papel dos editores e da industria do libro que no futuro ha de estar centrado sobre a produción e distribución de contidos culturais escritos.
Outrosí sucede coa biblioteca concibida agora como unha institución cultura pública especializada no acceso á lectura dos cidadáns. A biblioteca xa non almacena e pon a disposición da súa comunidade soportes analóxicos impresos (libros, xornais e revistas), senón que debe ofrecer, tamén, todo tipo de soportes susceptibles de ser lidos, escoitados ou visionados (sexan ríxidos ou en liña). A biblioteca, neste novo modelo comunicacional electrónico, transfórmase na primeira institución cultural de cada comunidade local para acceder á nova Sociedade do Coñecemento, especializándose como un punto de acceso público tanto á rede comunicacional dixital como aos fondos documentais analóxicos.
Este modelo de convivencia do impreso e do dixital na comunicación cultural escrita obriga a repensar as políticas culturais públicas sobre a lectura e a modificar os usos e costumes da industria editorial e da súa cadea de valor. Aparecen así numerosos interrogantes para os que actualmente existen escasas respostas. No eido da propiedade intelectual o entorno dixital require un modelo de propiedade intelectual máis flexible (como supoñen xa as licenzas Creative Commons) para abordar tanto o feito da autoría compartida como o acceso aos contidos que, a partir de agora, non se realizan só mediante a adquisición do produto. No eido da industria editorial, o novo entorno dixital permite a actualización constante dos contidos, feito extraordinario para as obras de referencia ou educativas, o que conleva modificar o xeito de comercializalos (actividade reservada tradicionalmente ás librarías). No eido bibliotecario, o modelo comunicacional electrónico, require de novas infraestruturas e dun novo perfil profesional para a figura do bibliotecario, profesional do fomento da lectura e da documentación analóxica e dixital."
Etiquetas: , ,

Marcadores: ,

Se buscabas un deus

María Liñeira envía dende Oxford a primeira crítica de Se buscabas un deus a terceira novela de Xabier Quiroga.
O autor de Atuado na braña, un modelo de discreción e elegancia, volve con outra novela de longo alento (conco entas páxinas), que desmiuza moitos dos enigmas que deixou aberta a súa primeira e exitosa novela. Nesta nova entrega, que se pode ler independente da primeira, aínda a pesar de compartir abondosas intertextualidades, Quiroga confírmase como un dos narradores máis dotados e convincentes cos que actualmente contamos.
A procura de Ivo, o rapaz protagonista da novela, que arrinca do que semella un traballo universitario sobre Atuado na braña, convértese nun pretexto para denunciar o que paseniñamente, se cadra sen decatarnos, acontece e deixamos pasar. Mesturando realidade e ficción, cun estilo novidoso e sorprendente forza narrativa, Se buscabas un deus (como sinalamos no texto de contracapa) "vai atrapando ao lector no fío dunha inusitada trama que, ao tempo que presinte a desfeita, camiña parella á escolla do que nos quedará: resignarse ou buscar o amor e a liberdade". Unha novela sobre a indagación e sobre o crecemento persoal, como ben sinala María Liñeira, que propón unha profunda reflexión sobre o presente da actual sociedade dixitalizada da globalización. Estou certo que sorprenderá a moitos lectores e agradecerán os seguidores do escritor do Saviñao.
Etiquetas: ,

Marcadores: , , ,

Os 10 libros en galego para ler antes do 18 anos

Tökland faise eco do ránking publicado en ADN sobre os 10 libros para ler antes dos 18 anos. A pesar de que sei dos perigos de facer este tipo de listas, atrévome, para animar o debate, a propoñer a miña (en lingua galega e practicamente todos editados por Xerais), sen establecer prelación entre ningún dos títulos:
Despois de escribir a miña escolma, son consciente da imposibilidade de confeccionar esta lista de "imprescindibles", xa que me quedan fóra moitos dos meus preferidos. Ben recordo que cando decidimos elaborar outra semellante, á hora de propoñer criterios para a elección de fondos das bibliotecas de primaria, tivemos o mesmo problema xa que nos saían máis de dous centos de títulos. Pois iso, a estes primeiros dez, habería que engadirlle outras moitas decenas. Eis unha proposta para enriquecer e continuar...

Marcadores:

Suso de Toro: o papel do intelectual

Hoxe aparece outra interesante entrevista a Suso de Toro, desta volta, por fin, en El Pais. Suso, como é adoito, reflexiona con profundidade sobre o seu papel como escritor. Entendo que deben subliñarse algunhas das súas respostas:
  • El intelectual es una figura natural en la sociedad liberal-democrática, una especie de ciudadano militante que vive en tensión. Pero tiene contraindicaciones. Al artista y al intelectual nos mueve la vanidad, y eso puede a veces más que el rigor del pensamiento o incluso que el sentido ético. Los intelectuales somos útiles sólo en la dosis adecuada. En exceso, resultamos peligrosos. Pero prefiero al intelectual combativo que al que navega entre dos aguas para sacar partido de todos.
  • A veces me fastidia, pero cuando uno ha llegado a los 50 años y ha juntado tantos enemigos es porque hay algo en mi naturaleza que me lleva ahí. Soy belicoso y pendenciero. Pero también tengo algo de moralista, me exijo un modo de estar en la vida. Me muevo más por eso que por la ideología.
  • El franquismo no fue sólo una dictadura, fue un régimen asesino. Se basó en el militarismo como ideología, junto al nacionalismo español en su versión nacional-católica. Pero también tuvo un injerto de nazismo, que es lo que más me interesó y lo que explica mi personaje. El nazismo consiste en hacer ideología del odio y la deshumanización. El protagonista de mi obra no es un meapilas como Franco. Es un violento nihilista y ateo. Alguien que cree en la vida como muerte y como acción. Es como Goering, que decía que no se hizo nazi por la ideología sino porque le gustaban los disturbios. Mi personaje es un hombre culto, con una argumentación ideológica muy de la época, muy europea. Practica el elitismo y la ética guerrera. Y se cree más que humano, un semidiós. Nosotros diríamos un monstruo.

Actualización (19.10): Joan Carles Girbés, o editor en catalán de Suso, publica este interesante comentario sobre a recepción de Home sen nom.

Etiquetas:

Marcadores: ,

26.9.06

25 anos do Xurelo

O pasado sábado celebrouse en Ribeira un acto con motivo do XXV aniversario da primeira viaxe do Xurelo. Aquela expedición, promovida pola nosa emerxente Esquerda Galega e por algúns membros de grupos ecoloxistas, con motivo de tratar de impedir os verquidos radiactivos a 750 quilómetros da nosa costa, foi a primeira mobilización en defensa do mar de Galicia. Anos despois, Agustín Fernández Paz escribiu unha fermosa homenaxe literaria, convertida polo apoio dos lectores nun dos referentes da nosa literatura infantil.
Os valentes expedicionarios do Xurelo amosaron que tamén era posible en Galicia un novo xeito de entender a participación política e social. Aquelas mobilizacións, que duraron tres anos (incluída a primeira manifestación galega en Bruxelas), conseguiron impedir o funcionamento do cemiterio nuclear previsto e a prohibición internacional de verquidos radiactivos na chamada Fosa Atlántica. Estou seguro de que a resposta cívica do Prestige nunca se tería producido sen este humilde precedente.
Os heroes do arco da vella do Xurelo merecen hoxe o noso recordo e maior agradecemento.
(Foto: Xosé Castro)
Actualización (27-09-2006): Magnífico o o poema de Sara Jess.
Actualización (30-09-2006): Rúa do sol (un blog mariñeiro que non coñecía ata hoxe) publica un post moi esclarecedor sobre a expedición, identificando o nome de todos os participantes. Outra proba de como na rede podemos ir tecendo a memoria.
2ª Actualización (30-09-2006): o xogo das diferenzas entre as fotos que propón Josito é xenial. Na foto publicada tiraron pola borda ao pobre Xurxo Lobato. É incrible!

Actualización (01-10-2006): vía Depósito atopo a fotografía da mesa da homenaxe.
Actualización (09-10-2006): O fotógrafo Xosé Castro escribiume para indicarme que é o autor da foto da expedición, solicitándome que o fixera constar (como aquí facemos). Indica, tamén, que a foto foi sacada en automático, sendo el o primeiro pola esquerda agachado. Xosé Castro cubriu a información fotográfica para La Voz de Galicia, mentres que Xesús Naya ocupouse da información textual. Quedan recollidas, pois, as precisións.

Etiquetas: ,

Marcadores: , ,

Vídeos musicais da ETB

Marcadores:

25.9.06

Viva a memoria

Co inicio da tempada literaria van aparecendo as agardadas críticas da novela de Rivas. Despois da moi gabanciosa de Xosé Manuel Eyré (mágoa que o seu semanario non a recolla na edición electrónica), hoxe Manuel Rodríguez Alonso publica a súa en Cartafol de libros. Deste texto, quédome coa derradeira frase: "Estamos ante unha gran novela, que é de lectura obrigada". Pois, iso.

Actualización (26-09-06): ata hoxe non vira a longa entrevista publicada o pasado domingo en Lecer (aquí pode lerse un extracto).

Etiquetas: ,

Marcadores: ,

24.9.06

Campo de Fragoso XXIII

PINTAN BASTOS
Desde a tempada do descenso non asistiamos en Balaídos a un partido máis nefasto e deplorable do Celta. Abondoulle ao Osasuna posicionarse con disciplina sobre o terreo para noquear en senllos contragolpes a un equipo que saíu fachendeando do xogo preciosista de ataque e da defensa abrumadoramente segura que exhibira en Liexa. Os de Vázquez non ofreceron nin unha cousa nin a outra e, pola contra, amosaron enormes carencias que fixeron que o medo aos demos volvese á bancada. Desde os primeiros minutos, perdido completamente o control do xogo no medio do campo, os nosos pivotes esqueceron que o seu labor é recuperar balóns e desprazalos con rapidez, feito que foi provocando, a medida que avanzaba o reloxo, un auténtico socavón entre a liña de centrais –que sorprendentemente era quen debía dirixir todo o xogo celeste (Lequi e Contreras foron os únicos que se salvaron do desastre)– e unha feble liña atacante na que batallaban con escaso acerto Gustavo, Nené e Canobbio. A internacionalidade parece que non lle sentou ben a un ensimesmado Oubiña, sometido aos misteriosos caprichos do “complexo do príncipe”, abúlico e descentrado no seu labor primeiro de recuperación e engrenaxe entre as liñas do conxunto. O equipo todo foi naufragando dunha forma estrepitosa, amosando unha faciana feísima, sen coraxe nin ideas para asumir a difícil tarefa da remontada. Nin sequera a saída, na segunda parte, de Jonathan Aspas, Núñez e Perera (moito máis perigoso que un desesperante Baiano, como xa é adoito) conseguiron levantar unha miga o ánimo do equipo. O abandono das bancadas de boa parte dos afeccionados amosaba o seu disgusto diante de semellante falta de actitude. Hoxe en Balaídos pintaron bastos.
Etiquetas: ,

Marcadores: , , ,

Sen coches

No artigo da semana comento o que entendo é o sentido da celebración da xornada "Día europeo sen coches" (22 de setembro).

Marcadores: , ,

Enrique X. Macías. III. Catálogo de obras

(Enrique X. Macías e Mark Foster, 1994)
Enrique X. Macías preocupábase pola actualización constante do seu catálogo de obras. Eis o texto da versión, que lle axudei a preparar no meu primeiro mac (un LC) con motivo do programa de Itinerario de luz, a súa derradeira estrea (1995):
  • Foglio I (1981) (3'). Clavicémbalo. Vigo, xaneiro 1983.
  • Souvenir nº 1 (1982) (6' 30''). Fr, ob, cl, per, 2 pianos, vn, vla, vc. Madrid, maio 1983.
  • Souvenir nº 2 (1983) (9'). Fr, ob, baixo, vibráfono, celesta, guitarra, vc e tratamento electroacústico "ad libitum". Festival Antidogma. Torino, setembro 1983.
  • Langsam (1985) (4'). Contrafagote (ou fagote), marimba, vn, vla, vc. Encomenda Círculo de Belas Artes. Madrid, maio 1985.
  • Morgengesang III (1986) (17'). Orquestra. Encomenda UER. Utrecht, febreiro 1987.
  • Portrait du matin (1986) (16' 48''). Electroacústica (banda magnética estéreo). Encomenda INA / GRM. Bourges, xuño 1988.
  • Tránsito (1987) (26'). Harpa solista e 13 instrumentos. Premio SGAE. Madrid, decembro 1987.
  • Les adieux (1983-88) A (I, II, III e IV) (34'). 15 instrumentos e banda magnética e tratamento electroacústico. Festival Antidogma. Torino, maio 1988.
  • Les adieux (1983-88) B (I, III e IV) (25). 15 instrumentos e banda magnética. Festival Antidogma. Torino, maio 1988.
  • La lyre du désert (1988) (18'). Electroacústica (banda magnética estéreo). Encomenda do INA / GRM. París, febreiro 1990.
  • Sonata (1986-89) (25'). Piano. Encomendas "III Xornadas de Música Contemporánea". Santiago de Compostela, abril 1989.
  • Clare I (1989) (19'). 11 instrumentos de corda. Festival Antidogma. Torino, outubro 1989.
  • Nobililissima Visione II (1988-89/ rev, 1990) (20'). Piano, 9 instrumentos e banda magnética e tratamento electroacústico. Encomenda do "Tage für neue musik". Zürich, novembro 1989.
  • Extracto (1989-90) (17'). Cuarteto de cordas. Festival Antidogma. Torino, outubro 1990.
  • Nobililissima Visione II / Postludios (1988-91) (37'). Piano, conxunto instrumental, banda magnética e e electrónica (ad libitum). Encomenda "Festival Internacional de Música Contemporánea". Alacante, setembro 1991.
  • Postludios (1991) (17'). Piano, conxunto instrumental, banda magnética e electrónica (ad libitum). Festival Antidogma. Torino, outubro 1991.
  • Duplo (1991) (24'). Para dous grupos orquestrais, banda magnética e tratamento electroacústico en tempo real (ad libitum). Encomenda de Radio Francia /INA-GRM. París, marzo 1992.
  • Cadencias e Interludios / Percurso I (1989-92) (ca 25'). Piano, banda magnética e dispositivo electroacústico. Santiago de Compostela, decembro 1992.
  • La chambre dans l' espace (1992-93) (11'). Frauta, viola e guitarra. Encomenda do Centro para a difusión da Música Contemporánea. Granada, febreiro 1993.
  • Adhuc (1992-93) (16'). Conxunto instrumental (fr, cor, vibráfono, sintetizador, vn, vln). Encomenda do Ensemble TM+. París, marzo 1993.
  • Iubilaeum (1993) (22' 35''). Violín, viola e violoncello. Encomenda da Exposición "Santiago, Camiño de Europa". Santiago de Compostela, xullo 1993.
  • Estrofas (1993) (10'). Para violoncello só. Encomenda de Amando González. Castelo de Soutomaior, novembro 1993.
  • Alias (1993-94) (15'). Para 11 instrumentos de cordas solistas. Encomenda do INAEM. Londres, marzo 1994.
  • Exequias (1992-94) (ca 47'). Orquestra. Encomenda Concello de Vigo.Porto, maio 1994.
  • Itinerario de luz (1994-95). Seis instrumentos (frauta, clarinete, trompa, violín, viola e violoncello) e dispositivo de tratamento informático electroacústico en tempo real. Encomenda do CGAC, Santiago de Compostela, abril 1995.

Marcadores:

23.9.06

Enrique X. Macías: II. Achegamento a un currículum artístico

Enrique X. Macías naceu en Vigo en 1958 e faleceu na mesma cidade en novembro de 1995, con apenas 37 anos. De formación musical autodidacta, participou de 1980 a 1984 nos cursos de verán de Darmstadt, cunha bolsa do Instituto para a Nova Música desta cidade alemá. Foi compositor residente nos estudos de música electrónica da Radio Finlandesa (Helsinqui, 1981) e da Academia de Música de Cracovia (Polonia, 1982), así como compositor convidado do Instituto de Sonoloxía de Utrecht (Holanda, 1985), do Groupe de Recherches Musicales de París (INA/GRM, 1986 e 1988) e do STEIM de Ámsterdam (Holanda, 1988). Tamém traballou no Espace Musical de Paris (1987 e 1988). En 1992 participou no curso de verán para compositores no IRCAM en París.
Entre os premios obtidos cóntanse os seguintes: Tribuna Internacional Gaudeamus (Holanda, 1981 e 1984); “Cristobal Halffter” de composición (1983); primeiro premio do concurso de composición da Joven Orquesta Nacional de España (1984); mención honrosa do concurso internacional de composición “Fernando Pessoa” (1985); Tribuna de Jóvenes Compositores da Fundación Juan March (1983 e 1987); segundo premio do concurso de composición da Sociedade General de Autores de España (1987). Representou a España na Tribuna Internacional de Compositores da UNESCO (París, 1985).
Recibiu encargos de: Radio Nacional de España, Fundação Calouste Gulbenkian de Lisboa, Radio Finlandesa, Ministerio da Cultura Español, Círculo de Belas Artes de Madrid, Groupe de Recherches Musicales de París, Centro para la Difusión de la Música Contemporánea de Madrid, Festival Antidogma de Torino, Universidade de Santiago de Compostela, Radio France, Centro Galego de Arte Contemporánea, Concello de Vigo, Orquestra Sinfónica da Galicia, Ensemble TM+, Festival Música Viva e Festival Internacional de Música de Canarias.
A súa obra foi gravada para as máis importantes radios europeas (RNE, RAI, Radio France, NOS, Radio Finlandesa, ...); así como programada en importantes festivais e tribunas internacionais: Bienal de Venecia, Festival Antidogma de Torino, Semana Internacional Gaudeamus da Holanda, Encontros Gulbenkian de Música Contemporânea, Festival de Música Experimental de Bourges, “Perspectivas do Século XX” de París, “Tage für Neue Musik” de Zürich, “Cicle Acousmatique” do INA/GRM de Paris, Tempada do Ensemble 2e2m de Champigny, “Salzburger Kulturtage”, Festival de Xenebra, serie “Musique du XXème Siècle” da Radio France, “Let us know the names” da Unión Europea de Radiodifusión, Almeida Theater / London Sinfonietta, Festival Música Viva, CGAC de Santiago de Compostela, Festival Internacional de Música de Canarias…
A discografia completa de Enrique X. Macías, totaliza catro elepés e cinco cedés.
Os catro discos de vinilo inclúen as seguintes obras: Impromptu I (incluído máis tarde na Sonata para piano) por Roberto Bollea; Langsam e Portrait du Matin en edicións do Círculo de Belas Artes de Madrid, e Tránsito nunha edición da SGAE.
Os cinco cedés, tres deles monográficos e editados por Miso Records (Portugal), inclúen as obras: Nobilissima Visione II / Postludios, Cadencias e Interlúdios / Percurso I (Miso Records 1993); Iubilæum, La Chambre dans l'Espace, Sonata para piano (Miso Records 1993); Duplo e Exequias (Miso Records 1994). Os outros dous inclúen outra versión da obra La Chambre dans l'Espace e Les Adieux (11ºFestival Antidogma, 1989)
Actualmente atópanse em preparación outros dous discos compactos monográficos de Enrique X. Macías, un deles da responsabilidade da editora Col Legno (Alemaña), que incluirá as obras Clamores y Alegorias, La Lyre du Désert e Alias, e outro da responsabilidade da Miso Records que incluirá Itinerario de Luz e Estrofas / Antistrofas entre outras.

Marcadores:

Enrique X. Macías: I. Itinerario de luz

Je ne confonds pas la solitude avec la lyre du désert.
Le nuage cette nuit qui cerne ton oreille n’est pas de neige endormante, mais d’enbruns enlevés au printemps
.
René Char

Onte recibín o programa impreso de Música Viva 2006, a décimo segunda edición do festival de Música Contemporánea de Lisboa, a celebrar dende finais de setembro a finais de outubro. A miña grande alegría foi comprobar que está prevista, a noite do 27 de outubro, a interpretación de Itinerario de luz, a derradeira obra do meu amigo Enrique X. Macías, que presentei no CGAC, poucos meses antes da súa morte. Miguel Azguime, o compositor portugués e responsable de Miso Music, continúa así, como sucedera no festival do pasado ano coa interpretación de La Lyre du Désert (obra totalmente electrónica) programando e revivificando o amplo catálogo musical de Enrique. Unha mostra de lealtade con el da música contemporánea portuguesa (pequena comunidade artística da que o galego sentíase partícipe), mais tamén do interese e actualidade da súa obra monumental.
Pola contra, é abraiante e patético o esquezo absoluto en Galicia da obra do noso máis importante compositor contemporáneo. Dende o ano da súa morte, non se volveu a escoitar no seu país a súa música en directo, nin se fixo, coa excepción da celebración discontinua do "Memorial Enrique X. Macías", case ningún acto en lembranza súa, nin se pode adquirir a súa discografía nas tendas de música, nin apenas existen referencias súas en internet en galego.. Feitos atribuíbles todos eles a nosa escasa cultura musical contemporánea e ao desleixo e falta de autoestima das nosas institucións pola posta en valor desta parte do noso patrimonio cultural.
Enrique X. Macías Alonso, o compositor vigués da xeración do Polycomander, foise un día do outono de 1995. Contemporáneo dos membros do grupo poético Rompente e dos artistas de Atlántica, participou nas primeiras “performances” plásticas, músicais e literarias artelladas por aquel grupo inquedo de novos creadores no desaparecido Sachtmo, un local situado na rúa Finisterre, que foi unha das covas da modernidade viguesa no remate dos anos setenta.
Enrique posuía a presenza sedutora do artista refinado e apaixonado. Gostaba da conversa repousada e vagarosa na súa casa de García Barbón, acompañado de María, rodeado de cadros, milleiros de fitas, discos, libros, e das caixas coas partichelas das súas obras. Cando regresaba das súas estadías en Paris, Ámsterdam ou Torino, onde era recoñecido como un dos máis prometedores compositores europeos, chamaba aos amigos para saber das novas dun país que amaba e que, en moi contadas ocasións recoñeceu e apoiou o seu traballo. Eu pasmaba escoitándoo falar por teléfono, ora en italiano, logo en inglés, despois en francés ou en requintado portugués, que dominaba con precisión e elegancia. Enrique viviu a soidade do creador de fondo, entre a incomprensión dos seus coetáneos e o seu permanente compromiso persoal coa contemporaneidade.
Lémbroo moi feliz despois do concerto do Centro Cultural Caixavigo de Les adieux e Nobilisima Visione II/Postludios, interpretadas polo pianista Roberto Bollea, co que mantiña un estreito vencello creativo. Estaba moi satisfeito, cando presentamos o seu último disco no Centro Galego de Arte Contemporánea diante de duascentas persoas, todo un atrevemento, tratándose de música contemporánea! Viviu moi intensamente aquela noite de 1987 cando lle concederon o Premio da Crítica no apartado de música. Enrique, á hora de agradecer o galardón, leu un fermoso texto onde citou a René Char, un dos seus poetas preferidos, para sinalar a rebeldía como un dos sinais de identidade do creador. No mesmo acto –no que tamén foron premiados Suso de Toro e Manuel Rivas– Antón Costa Rico, voceiro de Nova Escola Galega, solicitou no seu discurso a democratización do Consello Escolar Municipal de Vigo. Aquelas intervencións anoxaron ao alcalde, que considerou que o concello non debería subvencionar máis uns premios que servían para que os galardonados criticasen a súa política cultural e educativa. Enrique lembrábame moitas veces a anécdota daquela noite pavera, como exemplo da concepción utilitaria que algúns políticos posúen con respecto á creación cultural. Viviu dolorosamente esta incomprensión que moito o desanimaba.
De formación musical autodidacta, Macías deuse a coñecer en 1976 participando no Iº Encontro de Artistas Xoves, organizado por Xuventudes Musicais de Vigo, onde presentou as súas Sete micropezas para piano. Dende aquela traballou incansablemente na composición, atopando alén das nosas fronteiras os medios e os recursos que precisaba para desenvolver o seu traballo creativo. O seu autodidactismo, que concibía como reflexión individual que asume diante do público tódolos riscos posibles, levouno a renovar constantemente o seu traballo, tanto no que atinxía a súa temática e a súa preocupación estética, como tamén aos propios medios técnicos que empregaba, sen menoscabo do seu interese polas posibilidades creativas dos instrumentos tradicionais.
A obra de Enrique estaba en permanente construción. Actualizaba constantemente o seu material e o seu catálogo, e cando escribía unha nova obra sabía que non estaba rematada. Foi esta a razón pola que empregaba unha técnica moi persoal de citacións ou de insercións de fragmentos preexistentes en composicións anteriores. Un proceso creador permanente, nunca totalmente concluído, que no vasto fresco sinfónico de Exequias, quizais a peza que mellor simboliza a súa madurez compositiva, amosa un estado de procura, de búsqueda, de inquietude, pero tamén de rebeldía, como foi a vida toda de Enrique.
Galicia –e especialmente a cidade de Vigo, que da man de Carlos G. Príncipe encargou Exequias, estreada e gravada pola Orquestra Sinfónica de Galicia (con fermosa portada do noso admirado Carlos Maño)– non debería esquecer a figura dun dos seus máis senlleiros creadores, que posúe unha obra que será comprendida e admirada nas vindeiras décadas.
A reedición da obra integral de Macías (hai gravacións suficientes e outras poderían acometerse) debería ser realizada polos actuais responsables do IGAEM, con motivo do cincuenta aniversario do nacemento do músico (ano 2008). Continuaríamos así o itinerario de luz que prendeu Enrique X. Macías. Ata agora, no caso da posta en valor da obra de Enrique, nunca mellor dito aquilo de: Menos mal que nos queda Portugal!

Marcadores:

22.9.06

Teresa Moure en "Gara"

Gara publica unha entrevista con Teresa Moure con motivo do acto de presentación en Bilbao da edición en castelán de Herba moura. As edicións de Lumen en español (da que sabemos xa se está preparando unha segunda edición) e La Campana en catalán están tendo moi boa acollida. Esta vindeira semana, Teresa (que xa rematou a súa terceira novela) continuará as presentacións en Valencia e Sevilla.
Non hai dúbida de que este é outono da literatura galega na edición do estado: catro novelas nosas (das publicadas nestes últimos doce meses), a de Teresa, a de Agustín (xunto a outros dous títulos, formando a primeira entrega da Biblioteca "Los libros de Agustín", da que xa falaremos devagar), a de Suso e a de Manolo suscitan o interese dos lectores e lectoras en catalán e castelán. Un feito que nunca se producira ata agora e do que estamos ben orgullosos.
Actualización (26-09-2006): hoxe pechamos o acordo coa editorial Corbaccio para a edición de Herba moura en italiano no verán 2007.

Marcadores: ,

Premio Tökland

Velaí a fotografía de Vítor Ribeiro gañadora do Premio Tókland de fomento da lectura.
Etiquetas: ,

Marcadores: ,

A pegada de Man

A obra artística de Manfred Gnädinger, Man, tamén chamado “alemán de Camelle”, conta co seu primeiro estudo rigoroso grazas á publicación do libro (chegou onte mesmo do prelo) de Xoán Abeleira.
Nacido en Radolfzell, unha vila próxima a Friburgo, o 27 de xaneiro de 1936, este artista eremita instalouse en Camelle en 1961 desenvolvendo, dende entón, alí toda a súa vida, que cobrou trazas de auténtica lenda, e que finalizou de forma tráxica o 28 de decembro de 2002, apenas un mes despois de que o chapapote do Prestige asolagase a costa galega e estragase o conxunto das obras (esculturas e pinturas preparadas, a maior parte delas cos materiais naturais e de refugallo que deitaba o mar) do seu singular Museo.


A pegada de Man recolle case un centenar de fotografías a cor das obras do Museo de Man, intercalando textos críticos nos que se aborda a súa análise e o contexto artístico no que se inscriben. Inclúe, ao xeito de limiar, un primeiro achegamento biográfico sobre unha figura humana e artística, que se pretende reivindicar e homenaxear, reclamando a urxencia de recuperar e poñer en valor o legado do seu museo (algo terá que dicir sobre esta cuestión a actual Consellaría de Cultura). Agardamos que a publicación deste libro (que intentamos fose fermoso e de edición coidada, empregando un formato horizontal ao xeito dos albums fotográficos) constitúa un exercicio de memoria axudando, polo menos, a recuperar a dignidade roubada a este artista que morreu da tristeza provocada polas ondadas do chapapote.

Etiquetas: , ,

Marcadores: , ,

20.9.06

Cartaces de Bruxelas



A viaxe coas peñas celtistas desta fin de semana pasada foi para nós toda unha experiencia (como pode comprobarse na extensa reportaxe de "Celta", o peñista máis sonado da Guarda) de como funcionan estas cousas do corazón futbolístico máis apaixonado.
Das trescentas fotos que tirei, escollín para non caer nos tópicos belgas (Tintin, Magritte, gaufres e Godiva, que tamén exploramos con teimosía), as destes tres cartaces pillados na rúa: o da editorial de Jacques Brel, o da cervexa Celta e o da estrea da primeira película de Jason Reitman. Nese pequeno país (pareceume moi conservador e ríxido) de comedores de patacas e bebedores de cervexa había moito no que fixarse.
Etiquetas: , , ,

Marcadores:

Agardando a Gordon


Eis un regaliño para agardar con acougo a chegada do temible Gordon, o vídeoclip (cinco minutos) do último disco (o número 44) do xenial Bob Dylan, protagonizado pola fermosa Scarlett Johansson. Bob está en boa forma, si señor!

Marcadores:

"Libro aberto" de madrugada

Coincidindo co inicio do curso, regresa á grella da TVG Libro aberto, o programa sobre libros e literatura dirixido por Luís Rei. Hoxe xirará arredor da entrevista que Manuel Romón manterá con Suso de Toro con motivo da aparición de Home sen nome. Mágoa que este primeiro programa da nova tempada se emita a partir das 01:40, o que constitúe un auténtico disparate e unha forma de facelo invisible. Semella que os responsables da nosa televisión pública esquecen axiña os seus compromisos de apoiar a visibilidade do libro e da promoción da lectura e volven as andadas arrumbando o seu programa literario (concibido para ser emitido a partir das 12:30) para que compita cos informativos de madrugada.
Libro aberto, un bo espazo, que foi gañando interese en cada novo programa e obtendo unha cota de pantalla máis que digna (faláronme de máis de 24.000 espectadores), merece outra ubicación no horario nocturno, que permita velo aos moitos que entramos a traballar ás oito da mañá ou a tantas outras persoas ás que lles gusta a literatura mais tamén deitarse un pouco máis cedo.
Somos xentes optimistas da vontade e seguimos crendo que outra TVG debería ser posible, aínda que con estas medidas claramente anticulturais (como a supresión do chamado "minuto do libro" ao remate dos informativos, un espazo gañado a pulso á anterior dirección), a verdade, é que o vemos cada vez máis díficil. A dirección da TVG debería retificar canto antes e ubicar Libro aberto no seu horario inicial.

Etiquetas: ,

Marcadores: ,

19.9.06

O futuro do PSOE vigués

Estes douscentos militantes socialistas vigueses, que polo momento parecen non apoiar a candidatura á alcaldía de Abel Caballero, irán en serio ou ao final van amagar? O futuro municipal do PSOE vigués semella previsiblemente o doutra decepción anunciada.
Etiquetas: ,

Marcadores: ,

Galicia en guerra

O Cartafol de libros faise eco da aparición de Galicia en guerra do xornalista Eduardo Rolland, o noso último título da colección Crónica. Alédame moito esta crítica desta obra sobre o papel de Galicia durante a IIª Guerra Mundial pois este é un dos libros máis singulares e desmitificadores (sabemos que contén documentos moi importantes, como por exemplo, a relación de galegos asasinados en Mathaussen) aparecidos neste chamado "Ano da memoria". Presentáremolo en Vigo nas vindeiras semanas.
Etiquetas:

Marcadores: , ,

18.9.06

Inicio de curso

No artigo da semana insisto na necesidade de volver os ollos cara dentro dos muros dos centros da nosa educación básica.
Etiquetas: ,

Marcadores: , ,

Entrevista a Suso de Toro

Despois de catro días desconectado por mor dunha intensa viaxe, encontro na caixa de correo o enlace da entrevista de Marcos Taracido con Suso de Toro. Merece unha lectura atenta. Agradécese a seriedade deste magnífico blog. Estes días, se o traballo o permite, iremos aterrando de novo no cotián.
(Foto de Ánxel Iglesias)
Etiquetas:

Marcadores: ,

14.9.06

A menina ponteareana de Velázquez

Cando volvades polo Prado reparade no cadro de Velázquez con outros ollos tratando de indentificar á menina ponteareana. Isto si que é erudición galeguista!
Etiquetas:

Marcadores: ,

13.9.06

As claves do éxito en lectura

Esta mañá nunha reunión de editores galegos con responsables da Dirección Xeral de ordenación Educativa da Consellaría de Educación coincidiamos na importancia que a nova reforma curricular concede á lectura e ao manexo das novas tecnoloxías da información. Establecer a lectura, nos seus diferentes soportes, como procedemento transversal de todas as áreas (o que obrigaría dalgún xeito a deslecturizar a área das linguas e a intensificar a lectura no resto das materias, fosen tanto humanísticas como científico-técnicas) é o grande reto que ten o profesorado e ao que debemos saber responder os editores educativos. Nesta fase de deseño dos materiais, na que estamos non está de máis repasar cales son as claves do éxito deste enfoque, que tantos froitos ten proporcionado, por exemplo, e se nos remitimos ao informe PISA, en Finlandia (Vía Tokland). Outro exercicio pendente de reflexión práctica.

Marcadores:

Comercio interior do libro 2005

Ás portas de Liber, aparece o avance de datos do estudo do comercio interior do libro, elaborados pola empresa Precisa para a Federación de Gremios de Editores. Só coñeciamos noticias de prensa, ata que onte puidemos manexar as gráficas de datos básicos, agardando a publicación do informe e extraer os datos referidos á edición privada galega.
Os datos indican que continúan as tendencias de sobreprodución do sector (máis de 69.000 títulos), ao tempo que se produce un estancamento da facturación e mudanzas nas canles de comercialización. Así, a a facturación do conxunto do sector español, a prezos de capa, acadou os case tres mil millóns de euros (o que supuxo apenas un incremento con respecto ao ano anterior do 1,8%, por baixo do crecemento da inflacción); mentres o conxunto do sector editorial privado galego superou os 23 millóns de euros, o que supón un crecemento do 4%, idéntico o da inflacción). Facturación que se obtén cun incremento de títulos do 2,6% e de tirada (314 millóns de exemplares!) do 3,5%, da que se vendeu o 70% (o resto quedou para a exportación e para as devolucións).
Quizais o máis significativo deste avance de datos sexan os referidos aos cambios na comercialización, onde se pode salientar:
  • Diminución da facturación da canle de librarías que, a pesar de contar co 49% das vendas do mercado, perde un 4% que van ás cadeas de librarías (en clara tendencia á alza) e aos hipermercados. A pérdida de vendas das librarías aumenta ao 5,7% nos libros de texto.
  • Baixada de vendas dos clubes do libro e da venda a crédito e aumento das vendas por correo.
  • A facturación en soportes dixitais supón xa o 10% do total.
Actualización (20:15): desde esta mañá pódese descargar en PDF a totalidade do estudo. Empregar este formato dixital é unha boa idea da Federación de Editores. Estudarémolo con vagar para extraer os datos referidos a Galicia e tirar conclusións.
Etiquetas:

Marcadores:

12.9.06

O trailer de "Salvador"


Eis o trailer (máis de dous minutos) da agardada película de Manuel Huerga sobre Salvador Puig Antich. Con BSO de Lluis Llach, reparto de calidade, bastante boas referencias críticas e lanzamento potente a película (un alegato contra a pena de morte) promete, aínda que agardaremos polo esixente criterio do noso mestre.
Etiquetas:

Marcadores: ,

Federico García Lorca en Lugo

Dediquei boa parte da tarde a revisar as primeiras probas do que será o próximo libro de Alonso Montero, Anxel Fole, García Lorca e os Seis poemas galegos. Trátase dunha edición moi actualizada dun traballo anterior do Profesor, que será editada polo Concello de Lugo con motivo dos actos que o Foro pola Memoria Republicana de Galicia organizará en Lugo o vindeiro 28 de outubro, para lembrar a celebración do noventa aniversario da primeria visita de Federico á cidade da muralla.
Este novo traballo do Profesor (estamos preparando, tamén, a edición do seu groso volume Intelectuais marxistas e comunistas en Galicia. 1906-2006) deita unha mirada moi esclarecedora sobre as presenzas lorquianas en Galicia e sobre as motivacións, o proceso de escrita, a edición e a recepción dos famosos Seis poemas galegos.
Particular interese tivo para min a lectura do testemuño de Francisco Lamas (membro destacado da revista Yunque que dirixía Fole) que afirma que Federico escribiu en media hora, o 22 de novembro de 1932, o seu primeiro poema en galego, na trastenda dun comercio de gramolas que tiña en Lugo Luís Manteiga. Interesante, aínda que achegando unha versión diferente, é tamén o testemuño de José López Cabanillas, que relata o acontecido naquela mesma noite de Federico en Lugo, despois de pronunciar unha conferencia sobre a pintora María Blanchard, afirmando que o poema foi redactado na casa de Ramón Martínez López, despois de que Federico recitase o "Rey de Harlem" (unha marabilla!) e algúns outros poemas que logo se publicarían de forma póstuma en Poeta en Nueva York. Fose nun sitio ou noutro, o que non hai dúbida é que aqueles primeiros versos lorquianos do Madrigal agromaron en Lugo, como testemuña a copia autógrafa de Federico (que reproducimos no volume) e que quedou en poder (como unha alfaia) de Francisco Lamas.
Outra importante novidade do volume, froito do traballo de furón de biblioteca do Profesor, é a recuperación da reseña de Roberto Blanco Torres (publicada en El País de Pontevedra en febreiro do 36, apenas seis meses antes de que fose cuneteado) sobre a aparición dos Seis poemas galegos. Con todo, o famoso texto de Álvaro Cunqueiro ("Poesía, craridade"), publicado en El Pueblo Gallego (tamén en febreiro do 36), constitúe unha das máis fermosas críticas sobre poesía galega que teño lido. Eis un dos parágrafos máis luminosos (dos que a actual crítica galega debería tomar boa nota):
Federico García Lorca regálanos oxe con seis poemas galegos que son gaita, nadal i-outras frescuras. A lingua anterga il apremia profonda e di con ela a i-alma finísima. Aquela ágoa que non desemboca, aquel mirar que tanto mira. I-a nosa lingua apenas tivo nunca de estraño galano maior. Eu amo no verso de Federico García Lorca a lixeireza do mundo, a lediza das froles, o amor perdido das cantigas, o decir romántico das formas i-o antiguor esmerado e fermoso. Festa é oxe na pequena lingua d-a dozura i-a craridade diste verso nos goza a todos.

Marcadores: ,

11.9.06

Centralismo democrático

Aquí pódese descargar o documento interno do PP coruñés. Todo un modelo de funcionamento do centralismo democrático da dirección conservadora proporcionando instrucións precisas de política obstrucionista. Canta razón tiña o deputado Aymerich.
Etiquetas: , ,

Marcadores:

Pepa A Loba

Nas vindeiros semanas aparecerá nos andeis das librarías Pepa A Loba, a novela de raigame histórica de Carlos G. Reigosa, sobre a muller por antonomasia do bandoleirismo galego. A verdade é que a memoria desta afouta e rebelde capitá de gavela, que acadou sona no século XIX por máis de media Galicia, medrou imparablemente nunha lendahistoria forxada polo pobo dende entón, para ofrecer, ao cabo, a imaxe libre e inapreixable que hoxe temos dela. Unha muller indómita e combativa, malia as duras adversidades que sufriu.
Estou convencido de que Carlos G. Reigosa atinou co rexistro deste relato directo e punxente que trenza unha intensa historia de amor sobre un fondo de violencia que emparenta co das Comedias Bárbaras e Divinas Palabras de Valle-Inclán, fillas do mesmo territorio e do mesmo espírito do tempo. Enriquecido con cinco ilustracións de Miguelanxo Prado, o relato de Reigosa, por riba da lenda, reconcílianos coa verdadeira historia (mesmo chegando a desvelar o seu nome, o que sen dúbida provocará certa polémica) da máis famosa bandoleira galega de todos os tempos.
Coincidindo coa saída da novela, aparecerá tamén o primeiro volume da nova serie da colección Universitaria, "Estudos Literarios", Carlos G. Reigosa. Paixón por saber e a arte de contar, preparado polo crítico Ánxel Basanta. Na vindeira primaverá aparecerá un traballo sobre a obra de Manuel Rivas preparado pola profesora da Universidade de Towson Isabel Castro Vázquez.

Etiquetas: ,

Marcadores: , , ,

10.9.06

Enfrontamento galego

Fernando Vázquez gañoulle comodamente a partida a Luís Cesar, no primeiro enfrontamento de adestradores galegos desta tempada. Gustoume moito o espírito contra atacante do Celta, sobre todo nas combinacións dese triángulo formado por Nené e Cannobio co noso John Deere Baiano. Fronte a un rival coraxudo, amosamos que posuímos doses de calidade suficientes, alén de serenidade e disciplina defensiva dabondo, para gañar con facilidade en case calquera campo. Polo que vimos hoxe, semella que esta tempada os de Fernando van xogar máis cómodos e vistosos nos seus desprazamentos ca en Balaídos.
Mágoa desa lesión grave de Lucas (arrepiaba na pantalla ver como se esgazou o nocello, ten fractura), un rapaz que promete moito e que estaba formando unha eficaz sociedade de ataque con Gustavo (a súa velocidade é a maior sorpresa nosa deste inicio da liga). Esta vitoria dará azos aos celestes para preparar con maior confianza o encontro decisivo do xoves co Standard de Liexa (adestrado, desde hai uns días, polo antigo porteiro Michel Preud'homme, que fala un portugués moi fluído). Por certo, o xoves sairemos cediño para Bélxica coa Federación Peñas na que agardamos sexa a primeira viaxe futbolística da tempada europea.
Etiquetas: ,

Marcadores: ,

Na beira do ecocidio

No artigo da semana amplío a reflexión que estes días se veu facendo no blog sobre o debate da sustentabilidade.

Marcadores: , ,

9.9.06

Ler e escribir en Galicia

Estes días rematei de ler o último libro do catedrático Narciso de Gabriel, Ler e escribir en Galicia, unha investigación (merecedora do premio Concepción Arenal) sobre a alfabetización dos galegos e galegas dende 1860 a 1990.
Como é adoito neste autor (o noso primeiro estudoso sobre historia da lectura e da alfabetización en Galicia), o traballo (moi rigoroso e metodoloxicamente ben dotado) presenta numerosos cadros de datos estatísticos que permiten reconstruír de forma moi precisa o proceso de desenvolvemento demográfico e alfabetizador do país (datos desagregados por sexos, provincias, por comarcas e mesmo por concellos, o que supuxo para o autor un esforzo hercúleo). Entre todos eles, quedeime con dous que, a pesar de ben coñecidos, me parecen moi significativos para comprender a situación demográfica e territorial de Galicia na actualidade:
Primeiro: mentres que A Coruña e Pontevedra duplican os seus habitantes desde 1860 a 1991, Lugo perde case un doce por cento e Ourense un catro, o que leva consigo unha progresiva concentración da poboación nas dúas provincias occidentais.
Segundo: a progresiva redución do peso de Galicia na poboación española, que pasa do 11,48% en 1860 ao 6,91% en 1991 (o peso da emigración foi decisivo). En 130 anos Galicia aumentou a súa poboación apenas nun millón de habitantes.
Alén da recollida dos resultados cuantitativos da investigación, tamén é de moito interese no libro o capítulo dedicado a precisar os conceptos de alfabetización (a capacidade de ler e de escribir) e analfabetismo funcional, moi útil para sinalar a importancia do dominio da mecánica da lectura, a escritura, o cálculo e a súa aptitude para utilizalas en situacións concretas. Un libro valioso, que merecería unha maior divulgación fóra da comunidade académica.

Marcadores: , ,