Entrevista Teresa Moure

Recomendo a lectura da completísima entrevista que Vieiros publica con Teresa Moure. Entre outras, tomei nota das seguintes afirmacións que entendo moi interesantes:

• A muller na literatura engade o seu punto de vista alternativo.
• Escribo para darme pracer. Chamáronme do Consello da Cultura Galega para falar sobre os premios, e fun alí a dicir que qué é iso de que os escritores teñen que ser máis importantes na sociedade ou son os electricistas máis importantes por facer o seu traballo. Hai neuroses que teñen que saír de dentro e coa escrita é máis doado. Escribo porque me gusta.
• O normal é falar moitas linguas pero non con corrección absoluta.
• Eu son unha feminista que non fai explotación da muller pola muller. Antes de vir á entrevista fixen unha hora de limpeza, tocaba fregar as escaleiras. Algo que non soporto das feministas da igualdade é que teñen grandes postos de traballo e servizo doméstico. Aínda sendo unha cirurxiá que non pode levar os fillos á escola porque ten que operar non acepto que lle pague a outra muller para que llos leve. E quen leva os fillos desa outra muller á escola? Coido que é moi importante a ética dos coidados e compartir responsabilidades. As baixas por maternidade para homes son unha falacia. Que é iso de que teñen o mesmo dereito que a nai? Quen pariu é a muller. Quen ten que repoñerse e aprender a querer ao fillo, e aceptalo é a nai.

Galegos na blogosfera

Hoxe Alberto Quián publica no Faro unha reportaxe sobre blos.

Campo do Fragoso XIV

VITORIA CÓMODA
A estas alturas ninguén pode negar que o Celta está facendo un grande campionato. Seguros das súas posibilidades e con superioridade técnica sobre a maioría dos rivais, os de Vázquez obtiveron onte unha das súas vitorias máis cómodas diante dun Cádiz moi frouxiño, que só amosou algún perigo nos vinte primeiros minutos. Sen modificar o seu esquema de xogo, Fernando introduciu tres cambios no seu conxunto habitual, que supuxeron un auténtico revulsivo para proporcionar maior seguridade defensiva e, tamén, máis capacidade de control no medio campo. A entrada de Contreras no eixo da defensa e do xove Daniel De Ridder na media banda dereita, os dous xogadores celestes máis destacados, facilitaron un mellor trato da pelota e unha maior solidez no medio do campo para abortar os tímidos contragolpes gaditanos. Contreras reivindicou a súa volta á titularidade participando nos dous goles celestes: no primeiro, aproveitando de cabeza o magnífico lanzamento de Larena, que enviou xusto ao escuadro un golpe franco; no segundo, realizando unha enorme asistencia a Silviña, tras recuperar a pelota no medio do campo e desbordar por velocidade a dous contrarios. Pola súa banda, De Ridder, aliñado de saída por vez primeira, revelouse como un perigoso centrador, ao tempo que un disciplinado traballador en labores defensivas, o que permitiu que Ángel colaborase máis activamente con Oubiña no control do seu eido. Cambios, pois, eficaces que amosan dutilidade e novas posibilidades para un conxunto que entrou xa de cheo na difícil loita por conseguir unha praza europea. Para os celestes, onte comezou unha nova liga.

Un país digno

A raíz do meu comentario sobre o 23-F recibo por correo unha aclaración dun meu amigo que me parece moi significativa e que moito agradezo. Transcríboa tal como a recibín:

Nestes días de repaso á memoria lin moitas tonterías e nimiedades sobre o 23-F. Non lin que en todas as nosas cidades, houbo unha "defensa" civil dos concellos. Durante toda a noite foron ocupados polos concelleiros e militantes de Unidade Galega, penso que a iniciativa foi daquela coalición, case podo aseguralo, tería que confirmalo Camilo ou Carlos Vázquez, e estivemos acompañados polos compañeiros do Bloque e algúns do PSdeG. Fixémolo de modo consciente, era unha resistencia simbólica, mais militante. E non puiden evitar lembralo cando repasei o que ocorreu no 36, cando tamén os concellos foron o lugar da resistencia civil, ao menos na miña cidade. A iso da unha da madrugada chegaron diante do pazo de Raxoi unha columna de artillería dirixida polo gobernador militar da praza, comandante Bermúdez de Castro (que fora prácticamente obrigado polos seus oficiais a sumarse ao golpe) e recibiu as chaves do Concello, que deixara Anxel Casal había uns minutos, de mans do xefe da policía municipal, Vez Quijano. Este sería un dos que asasinou uns días despois a varias persoas, entre eles a Alonso Puente, "Nécoras".
Volvendo ao noso 23-F, logo que fracasou, o día despois a iso das doce do mediodía o entón alcalde, Souto Paz, recibiu unha chamada telefónica: "le habla el mando militar de esta plaza, a partir de este momento le devuelvo el mando de la plaza".
Con isto quero dicir que frente ás estupideces e ás trivialidades que levo oído e lido estes días, aquel golpe era verdadeiramente un intento de repetición do que desencadenou a Guerra civil española. Só non lle podían temer os políticos da dereita, eles non habían ser sacados das súas casas de noite polos fascistas, o resto tiñamos todos fundados temores. A pesar do cal na Galiza houbo xestos de resistencia e de dignidade civil que non foron rescatados para a nosa memoria. O cal paréceme gravísimo. Non sei o que fixeron en Madrid, mais nos nosos concellos esa noite existiu un país digno.

Sempre Rosalía

No artigo da semana e con motivo da celebración oficial, por vez primeira, do aniversario do nacemento de Rosalía, abordo as relacións da musa dos pobos coa cidade de Vigo.

Magasins

Esta tarde estiven durante dúas horas nun hipermercado francés. Curado das incomodidades de acudir a un espazo comercial ateigado de xente, foi este un exercicio moi útil para enfrontarse coa crúa realidade social e cultural na que vivimos. Non atopei nin un só letreiro, reclamo nin etiqueta na nosa lingua, nin sequera nos escasísimos produtos galegos á venda (empanada, bica gallega, quesos de tetilla, tintos gallegos...), cualificados como "regionales". Iso si, os altofalantes emitían, de cando en vez, patéticos reclamos para atopar aos pais dunha neniña perdida, nun español agalegado fonetica e sintacticamente que non melloraría o novo embaixador vaticano.
A sección de libros –presidida por un impresionante expositor do novo Harry Potter ("Oferta: 5% de desconto", unha falsidade, xa que estes descontos son os que autoriza a Lei do libro para as vendas ao contado)– reduce a oferta editorial a unha lamentable enxurrada de produtos editoriais presumiblemente de "boa saída" (confesións de Mila Ximénez e outras marabillas do xénero de libro clines). Outrosí sucedía coa música (grande lanzamento de Manu Tenorio) ou coa rancia sección de DVDs da serie B.
O máis chamativo que atopei foi unha oferta de Tulipán (500 gramos) a 1,75 € coa que agasallaban un minidicionario de inglés. Foi a primeira vez que vin na miña vida un libro retractilado exposto nunha cámara refrigerada. Unha auténtica xenialidade do responsable de mercadotecnia para alixeirar almacén.
Nunca fun partidario de demonizar a ninguén, mais non podo evitar o noxo que me producen estes xigantes franceses da distribución. Os nosos responsables políticos deberían ser conscientes que cada vez que lles conceden unha autorización de apertura están autorizando, tamén, estas prácticas tan escasamente normalizadoras e respectuosas coa nosa identidade e coa formación dos nosos cidadáns.
Sendo rigorosos, tamén, hai que dicir que outras cadeas (neste caso con máis dificultades para poder conseguir unha licencia en Vigo ou na Coruña) teñen un comportamento digno coa nosa lingua e coa distribución dos nosos produtos. Queixámonos amargamente de que os mozos non falan galego, cando o futuro da política lingüística tamén se libra neste difícil terreo do urbanismo e do comercio.

Dez anos de fantasía

Os dez anos de Vieiros son dez anos de fantasía colectiva. O seu editor, Lois Rodríguez (modelo de discreción e teimuda coraxe), e o seu equipo de profesionais demostraron que en Galicia tamén é posible vivir nun país normal, que emprega a súa lingua de forma orgullosa e asume sen complexos o tempo contemporáneo.
Vieiros, contra vento e maré, cun esforzo humano de xigantes, amosa que a proeza de facer xornalismo electrónico de calidade en tempos difíciles é posible en galego. Vieiros educounos a moitos na rede, guiounos nas descubertas e convenceunos, se eramos incrédulos ou tiñamos dúbidas, das posibilidades da súa nova textualidade e capacidade comunicativa.
É de xustiza recoñecer hoxe o esforzo e o valor dos pioneiros, especialmente de Daniel, de quen tanto aprendimos. Beizóns de corazón e longa vida para todos os que fixeron, fan e farán posible que continúe esta fantasía.

23-F

Onte cadaquén contou a súa experiencia daquela noitiña de infamia. De todos os relatos que lin o que máis me gustou foi o de sihomesi, tanto pola súa interpretación do acontecemento (unha parodia) como pola publicación completa da famosa lista.
Falar en primeira persoa do que aconteceu hai vinte e cinco anos demostra que para ninguén é doado facer este exercicio de memoria. Inevitablemente, queirámolo ou non, todos imos construíndo o relato das nosas vidas e facemos casar as pezas (os recordos) para que o conto sexa verosímil. Esta é a razón pola que algunhas persoas se expresan con maior discreción e obxectividade ca outras. Alá elas. Os lectores e lectoras xa valorarán.
Eu fixei na memoria aquela noitiña co recordo da dignidade de dúas persoas: o sociólogo Carlos Lerena e o meu amigo Camilo Nogueira.
O conto foi que os alumnos de quinto de Pedagoxía organizamos do 23 ao 27 de febreiro de 1981 a Primeira Semana de Educación, un conxunto de conferencias e debates arredor da Renovación Pedagóxica. Para iniciala, o luns 23, convidamos ao sociólogo da educación (falecido en 1983 nun accidente de tráfico), primeiro, a participar na facultade nun debate con Herminio Barreiro, sobre "Educación e loita de clases", e, logo, a pronunciar unha conferencia no auditorio da Caixa de Aforros sobre "O oficio de mestre". Cando estaba a punto de rematar o debate, un bedel da facultade veu nervioso a contar que no Congreso entrarán un grupo de gardas civís. A pesar do rebumbio que suscitou a noticia, os organizadores (ben aconsellados polo profesor Antón Costa) e o propio Lerena acordamos que non deberiamos mudar os nosos plans e marchamos para a Carreira do Conde onde, a partir das oito e pico, escoitamos a maxistral intervención de Lerena (logo publicada en galego no derradeiro número d' As Roladas 2). O certo é que algúns dos meus colegas estaban escoitando a radio e cando anunciaron que Miláns del Bosch sacara en Valencia os tanques a rúa, a conferencia rematou en poucos minutos, sen espazo para pregunta ningunha.
Logo, fomos con Antón Costa ao local do noso partido, onde atopamos, nunha pequena oficina, a Carlos Vázquez e a Camilo Nogueira contactando coa nosa xente en diferentes localidades. Eles dous quedaron alí toda a noite e nós marchamos, bastante preocupados, para casa a escoitar a radio. Ao día seguinte, pola tarde, acordamos reanudar as actividades da Semana de Educación, na que tamén participaron Federico Martín Nebras, Pilar Benejam e Fabricio Caivano, todos os tres figuras destacadas da escola das pombas, causa que, dende entón, non abandonamos. Meses despois, topeime co 23-F en Colmenar, mais iso xa son historias de ardor guerreiro que non paga a pena nin lembrar.

A cociña do Entroido

Mañá presentaremos en roda de prensa A cociña do Entroido e San Xoán, o novo libro de Miguel Vila Pernas.
Este fillo do Valadouro é o escritor sobre cultura gastronómica máis importante co que contamos, tanto polos seus numerosos libros publicados como polo asombroso traballo que sobre temas literarios e gastronómicos ven realizando diariamente no seu magnífico blo. Colineta é moito máis que un almanaque gastronómico (que tamén), xa que constitúe unha auténtica enciclopedia do saber comer para saber vivir.
No libro que presentaremos mañá, Miguel inicia un proxecto de cociña estacional galega que publicaremos en dous volumes. Neste primeiro abrangue os seis primeiros meses do ano, desde as farturas de homenaxe ao porco (de cocidos e laconadas) e das larpeiradas do Entroido (filloas, marruchos, freixós –tres fermosos nomes para a mesma cousa–, orellas e bandullos) ata as sardiñadas e churrascadas do San Xoán. Un bo mollo de receitas, contextualizadas na nosa tradición (etnográfica e literaria) e na nosa historia, ao tempo que un bo número de reflexións sobre unha boa alimentación saudable e saborosa constitúen os eixos do libro.
O lanzamento do libro de Miguel coincide, tamén, co das novas edicións revisadas e actualizadas de dous dos nosos clásicos: O libro da empanada e Repostería de Galicia, ambos os dous preparados por Fina e Mariano, outros dous grandes expertos na cultura gastronómica de noso. Pensamos que estas datas de Entroido, cos seus excesos inevitables (o martes vindeiro temos o cocido anual da editorial), eran as máis axeitadas para o primeiro lanzamento da nosa edición gastronómica.
Agardo, expectante, os comentarios sobre a foto de cuberta. Na editorial provocou moita controversia o último debate no blo sobre unha das nosas portadas.

Ánimo, Juan!

Hoxe Juan explica a razón do seu silencio durante os últimos quince días. O blog deste betanceiro, instalado en Madrid, é un dos referentes de xornalismo na rede máis rigoroso e incisivo. Todos os nosos abrazos para el.

Chuza.org

Paréceme unha iniciativa magnífica a de chuza! Un espazo que se define como

un sitio de novas galegas que emprega un control editorial non xerárquico. Calquera pode enviar historias e a comunidade de internautas é quen as valora, as comenta e decide se publicalas na páxina principal, de forma que non intervén nunca a figura do editor...

Paga a pena que sexan os lectores os que ponderemos a información. Todo un reto concienzudamente deseñado. Beizóns, outra vez para, Berto.

1º Encontro galego-portugués de blos

Vía Rogerio anúnciase a convocatoria do 1º Encontro galego-portugués de blos para o vindeiro outubro. Semella unha boa oportunidade para dar a coñecer a vizosa realidade dos 1032 blos galegos (obrigados debemos quedar a Calidonia pola súa esculca e polo seu magnífico radioblog) e establecer un maior contacto cos irmáns blogueiros de alén Miño.

Aniversario de Galicia encantada

O pasado ano dabamos noticia da posta en marcha de Galicia encantada, a primeira enciclopedia na rede da fantasía popular en Galicia. Estes días celebra o seu primeiro aniversario. Dende aquela non fixo máis que medrar e incorporar novos contidos, converténdose xa nun dos espazos máis atractivos da rede en galego. Creo que particular interese teñen os espazos dedicados á investigación e á didáctica da fantasía. Outrosí a consulta de toponimia, de lugares da Galicia desparecida e o adicado aos xogos populares. Reitero a miña recomendación a aquelas persoas que aínda non coñezan sitio tan marabilloso.
Beizóns para o traballo de Antonio Reigosa e o equipo técnico!

A ilustración da meiga dos dentes verdes é de Noemí López.

Os merdeiros de Vigo

Ás portas xa do Entroido, no artigo da semana, unha ano máis, volvo propoñer a revitalización da máscara do merdeiros.

U-la túa casa?

A túa casa está onde están os teus libros.

De que están feitas as palabras?

As palabras están feitas de material inflamable que se incendia ao rozalas coa imaxinación. (Octavio Paz)

Recomendo ver devagariño este vídeo-post de Barbol construído só con palabras e música.
Obrigado a Txetxu e a Moebius polo magnífico enlace.

Discreción

Este home case se enteira de todo. O que publica hoxe demostra que ten moita razón María, a quen onte lle oín dicir nunha entrevista, que lle fixeron na radio a raíz da aparición deste blog: "os blogueiros non poden ser persoas que deban gardar discreción".
María: entón, que debo facer eu (non me quero comparar co MHP, madia leva!)?: abandonar a miña profesión ou deixar de escribir as brétemas?

Máis feeds novos

Incorporo aos meus feeds dous blos que deixaron hoxe comentarios: moito obrigado, Breogán (escritor) e Leco (editora).

Verderón

Onte pasei case todo o día viaxe. Ao mediodía presentamos un libro no vagón dun tren e pola tarde din dúas conferencias consecutivas na cidade guindastre.
A experiencia do tren demostroume que continúa sendo interesante procurar espazos singulares para presentar un libro. A vella locomotora santiaguesa e o coqueto Verderón (noutrora de primeira e terceira, ao tempo), reconvertido en aula de cultura, servíronos para dar a coñecer a epopea dos homes da vía e para reflexionar sobre o papel do tren na promoción da lectura. Os fotógrafos non pararon de tirar e mesmo puxémonos no posto do maquinista (preguntábame cómo se pode parar semellante bicho?).
Na primeira conferencia da tarde coñecín a dous grupos de estudantes do Ciclo Superior de Artes gráficas, moi curiosos e participativos. Sorprendeume que se interesasen tanto polas cuestións tipográficas e de economía editorial.
Na segunda, reuninme cun foro de profesoras do CEFORE para falar de cómo concibía as relacións entre o autor-editor. Comprobei con satisfacción que algúns blogueiros tiñan alí moitos seguidores. Foi un pracer debater de literatura e edición con xente tan ponderada e ben informada, o que non é moi frecuente.

Préstamo 2006/2007

Antonio Vázquez, Director Xeral de Formación Profesional, presentounos hoxe na reunión da Comisión de Seguimento de Gratuidade do Libro Escolar o que serán as maiores novidades do programa de préstamo para o vindeiro curso:

1. Reposición do 80% dos libros de 1º e 2º E.P., do 5% do resto dos cursos do programa (3º, 4º, 5º e 6º de Primaria e de 2º de ESO). Ademais do 100% das áreas que cada centro de primaria imparta en galego en 5º (para adaptalos así á nova normativa ortográfica).
2. Extensión do programa de gratuidade a 4º de ESO, cun valor estimado por alumno/a de 230 € (26.000 alumnos, seis millóns de euros).
   
3. Estúdase a posibilidade de que o pagamento se realice por medio da partida de "gastos de funcionamento" de cada centro, o que para o vindeiro curso requirirá a autorización dunha modificación de partida orzamentaria. Con todo, este sistema é o que se utilizará a partir de 2007.
4. A reposición dos libros será tramitada polas direccións dos centros.

No posterior debate entre os membros da Comisión (onde estamos presentes, ademais de representantes dos sectores profesionais do libro, representacións dos sindicatos do profesorado, de ANPAS, patronais do ensino privado e membros da Xunta Autonómica de directores de centros educativos públicos) debateuse moito sobre a posibilidade que se abre de que sexan os centros os que xestionen a compra dos libros, unha vella proposta da Xunta de Directores amparada no principio de autonomía na xestión dos centros que recoñece a lexislación educativa. Outrosí, sucedeu coa rebaixa da reposición dos libros ao 5% (a metade do que establecía o programa creado polo PP), medida xustificada tanto polas posibilidades orzamentarias como pola experiencia do bo estado de conservación dos materiais.
Ambas as dúas medida, poñen máis en cuestión o precario papel da rede de librarías de proximidade, continuando os pasos seguidos por modelos de préstamos europeos, hoxe en aberta crise.
A pesar das boas intencións, expresadas polo presidente da Xunta e da conselleira de educación na reunión que mantivemos o mes pasado, as medidas anunciadas para o vindeiro curso son claramente continuistas con respecto ao modelo anterior do PP. Semella que o seu compromiso de estudar a modificación do modelo de gratuidade e todas as alternativas que se poñan sobre a mesa quedará adiada para o vindeiro curso (2007-2008) cando comezará a implantación dos novos currículums da Reforma Educativa en marcha. Unha medida que, tal como están as cousas, parece realista.

Faro de Galicia

Haberá Faro de Galicia, ADN e quizais algo máis. O tempo novo require novos medios.

As sondaxes e o BNG

Un comentarista parece dubidar da miña afirmación referente a que "o BNG mantén con firmeza os seus apoios". Aínda que non son especialista en demoscopia, creo que a miña interpretación destas primeiras sondaxes publicadas (tanto a da Voz como a do Barómetro) non é errada. Así, na primeira, o BNG mantén os seus apoios xa que en intención declarada de voto, cifrada no 11%, correspóndese co seu promedio dos últimos anos (do 11% a 13%), dato que se o extrapolásemos con outras variables (o que é moi arriscado apenas transcorridos nove meses dende as eleccións) situaría aos nacionalistas nunha porcentaxe de voto do 19% (moi semellante á que obtivo nas autonómicas de 2005). Na sondaxe do Barómetro, a intención de voto do Bloque sitúase no 17% (case idéntica ao 17,3% que este mesmo estudo lle agoiraba antes da eleccións). Non semella moi fundamentada, pois, a interpretación de que a subida espectacular do PSdeG-PSOE sexa a costa dos seus socios de goberno e, si pola contra, ao derrumbe do teito do PP. Feito que, previsiblemente, poida modificarse xa que Alberto Núñez ten unha boa valoración entre os enquisados, o que a longo prazo debe axudar a remontar ao seu partido (outro cantar será ponderar o que poida influír en Galicia a estratexia entolecida de oposición de Rajoy).
Así as cousas, non hai dúbida de que o grande risco do BNG é chegar a sufrir a "síndrome Orozco", perdendo parte dos seus apoios a prol do cabalo gañador que supón contar coa presidencia. Con todo, esa posibilidade dilucidarase moito máis adiante. Non teño dúbida de que no goberno galego quen faga ben o seu traballo e amose unha posición máis xenerosa e colaborativa co seu socio, será quen tire os mellores réditos electorais. Con esa perspectiva honesta e corresponsable deberían traballar os nacionalistas.

Campo do Fragoso XIII

CANDIDATURA EUROPEA
A pesar de non realizar un encontro de grande beleza, onte o Celta presentou por vez primeira a súa candidatura europea vencendo a un dos seus rivais directos nesta difícil pelexa. A falta de quince xornadas para o remate da tempada, o obxectivo da permanencia (contar con corenta puntos) xa está practicamente no peto. Un éxito formidable. O que queda agora por diante aos de Vázquez é facernos soñar coa volta á UEFA e mesmo chegar a recuncar na Liga de Campións. O Villareal, aínda mermado polas ausencias de Riquelme e Sorín, a endiañada parella porteña, controlou de forma egoísta a pelota, levando a iniciativa do xogo e desbordando polas bandas, sobre todo na primeira parte, á defensa local. Porén, o Celta, moi ben organizado e seguro polo centro, foi quen buscou o gol con maior convicción por medio de veloces contragolpes dirixidos por Borja Oubiña, outra vez, o noso xogador máis valioso. O mediocentro vigués axigántase en cada xornada. Onte recuperou no centro do campo os balóns que quixo, facéndoo coa elegancia e precisión propias dun malabarista; cortou as xogadas perigosas no momento oportuno; distribuíu, a unha e outra banda, con maior profundidade e veleno atacante que noutras ocasións, converténdose na referencia imprescindible para os seus compañeiros que o buscaban para procurar acougo e manter o tempo de xogo. Mágoa, que no derradeiro contragolpe non atinase no seu xenial remate, deixando a pelota lixeiramente esterada á esquerda. Se chega entrar, Balaídos quedaría definitivamente rendido aos seus pés. Non me cabe dúbida que ese momento chegará.

Nova etapa política

No artigo da semana analizo os tres feitos que, na miña opinión, abren unha nova etapa na política galega: as marchas obrigadas de Fraga e Vázquez e a proposta dun Estatuto de nación por parte do BNG.

Peche do VIIº Salón

Hoxe asistín ao peche do VIIº Salón do libro Infantil e Xuvenil de Pontevedra, onde se fixo unha homenaxe á desaparecida María Victoria Moreno. É un feito indiscutible que esta salón, organizado polo concello, pola ASPG e pola asociación Máislibros, xa está absolutamente consolidado. Gustáronme moito as exposicións e as instalacións, sobre todo a de traballos escolares e a titulada Plantado libros, unha mostra de ilustradores galegos preparada por AGPI.
Os organizadores, un equipo de profesores numeroso e ben cohesionado, non ocultaban a súa satisfacción. Ben a merecen, o seu traballo énchenos a todos de orgullo.
O cartel é de Patricia Castelao, unha marabilla, como todos os traballos que prepara!

E como cousa de encantamento...

Entre todas as caralladas que celebran a saída obrigada de Paco quédome con esta da sempre xenial aranheira. Parabéns para ela e, tamén, para Vieiros que fixo un seguimento completo do proceso.

Penúltimos

Hai case dez días reflexionabamos sobre os datos do Ministerio de Cultura que amosaban os nosos índices baixísimos de consumo de produtos culturais e, mais especificamente, de libros en galego. Hoxe chega outra noticia contundente: Galicia foi, durante o último trimestre de 2005, a penúltima comunidade autónoma en índices de lectura e consumo de libros. Só o 49% dos galegos considéranse lectores (0 51% afirma que nunca le un libro), cifras que amosan a nosa indixencia lectora, sitúándonos a case dez puntos de Cataluña e Euskadi e, moito máis lonxe, da Comunidade de Madrid, onde o 68% da poboación declárase lectora.
É incuestionable que en cuestión de lectura o cambio non chegou a Galicia e seguimos recuando (non esquezamos que hai anos case chegamos a estar na metade da táboa). Unha realidade que pretende modificar o Plan de lectura en elaboración (onte tivemos unha nova reunión da comisión redactora). Elevar o índice de lectura da cidadanía, fomentar a lectura con especial atención de lectura en galego, mellorar a presenza social do libro e a lectura e favorecer a formación dos mediadores da lectura son os catro grandes obxectivos deste plan que pretende, tras a aprobación da Lei do libro e a lectura antes do verán, iniciar unha grande mobilización social (a famosa "insubmisión lectora").
Creo que mais que lamentarse seguido e verse ao embigo nos interminables debates cainitas sobre o estado do noso sector editorial (onde hai xente que manexa sen pudor moitas falsidades), o primeiro reto do sector do libro é o de promover o beneficioso hábito da lectura na sociedade galega. O demais é seguir dándolle voltas a un muíño que non move vento ningún.

Maraxe

Onte presentamos o libro de conversas de Bernardino en Maraxe. O acto foi moi bonito, sobre todo polo moito que contou o noso grande poeta do mar dos seus anos máis mozos, desde o seu intento de embarcar coma polisón coa pretensión de chegar a Venezuela ata as súas peripecias nos xantares dos bares de estraperlo en Vigo. Bernardino amosouse lucidísimo e agarimoso con todos os seus veciños, que ateigaron o local.
O libreiro de Maraxe é Lito, o que fora dianteiro centro daquel inesquecible "Celta galego" de Costas, Manolo e Villar. O traballo deste libreiro futbolista demostra que aínda é posible concibir a libraría como un espazo comercial e, ao tempo, referente cultural e punto de encontro dunha comunidade. Cun fondo moi digno, espazos especializados en literatura galega e para os pequenos e, sobre todo, moita iniciativa cultural Maraxe é hoxe o referente do libro no Morrazo. Beizóns para este libreiro fantasía!!!

Metáforas visuais

Chema Madoz é un dos fotógrafos máis interesantes que coñezo para manexar a sutileza da composición. As súas metáforas visuais, á altura das de Joan Brossa, son auténticamente xeniais. Metidos de cheo na polémica sobre unha foto de cuberta non está de máis dar unha volta pola súa colección.

Alucinante MacGyver

Meu amigo Pedro (que se tivese un blo sería un monstro da rede) envíame este enlace dun comezo dun capítulo de MaGyver de rescate no País Vasco. Recomendo velo (son oito minutos) e despois facer comentarios. Alucinante!

A cultura na era da incerteza

Interesoume a recomendación que fan Txetxu e Catuxa do libro La cultura en la era de la incertidumbre (Sociedad, cultura y ciudad) (tradución do orixinal catalán) de Ferrán Mascarel, rexedor de Cultura do Concello de Barcelona. O libro promete, sobre todo, se temos en conta algunhas afirmacións como as que fixo o autor nesta entrevista, da que recollo algunhas respostas:

–¿La cultura està dominada per la lògica del mercat?
–Sí, segur, encara que, d'altra banda, la societat és globalment molt més cultural del que ens pensem. Economia, política i cultura estan entrecreuades. No hi ha cap àmbit en què els altres dos no hi estiguin permanentment presents. L'àmbit econòmic és molt cultural i l'àmbit cultural és molt econòmic. Finalment, el conjunt de lògiques econòmiques de la societat, que són preeminents en la segona part del segle XX, tenen, més que raons objectives, premisses bàsicament ideològiques i culturals. La tesi del llibre és que la cultura és per tot arreu. La cultura és un procés permanent de construcció i desconstrucció d'idees, de valors i coneixements, que són els que formen el magma cultural que envolta els àmbits econòmic, polític i artístic.

–La cultura és complexa, doncs...
–La cultura té, com a mínim, quatre dimensions. Una de simbòlica, que té a veure amb les identitats. La paraula identitat té poc èxit, se la identifica amb el nacionalisme en el sentit polític de la paraula i, en canvi, jo tinc la impressió que la paraula identitat és aquest referent cultural que ens permet identificar-nos a nosaltres mateixos i identificar la nostra relació amb els altres. Les identitats no són confrontació. Hi ha una segona dimensió que és la que clarament tots identifiquem com a cultura, que és la creativa, que generalment s'identifica amb l'art, però que, a hores d'ara, va molt més enllà de la vida artística tradicional. Un pot no ser artista i en canvi sentir-se creador a través de la seva feina, per exemple. Hi ha també una dimensió econòmica en el fet cultural. Cada cop més diem que la major part de la nova economia té una dimensió cultural. Hi ha autors que diuen que el capitalisme està donant pas a un capitalisme cultural, en què els béns culturals són els que estan en primer pla. Hi ha un quart element, que és el convivencial. La major part de la humanitat té en la producció cultural un element de producció convivencial. El que provoca conflictes no és la cultura. Jo sóc contrari a aquesta tesi que la diferència cultural provoca conflicte. Provoca conflicte la voluntat de poder polític, però no la cultura. La gent pot sentir-se diferent i no per això té ganes d'agredir-se. Al contrari, tenim ganes de coneixe'ns.

–Com han de gestionar la cultura les administracions públiques?
–Cal una actitud que reculli el millor del liberalisme i el millor de la socialdemocràcia. La millor política pública és la que genera instruments de llibertat, de diversitat, eines de densificació dels instruments d'expressió cultural. Des de l'administració pública no s'han de decidir les orientacions de la vida cultural. Això ho fa la societat civil. L'única missió que cal que l'administració pública garanteixi és el pacte social de la democràcia.

–En el llibre planteja l'excessiu distanciament que hi ha entre cultura i educació...
–L'any 1959 Malraux va crear a França el model actual de ministeri de Cultura. Visibilitzar la cultura, en separar-la del ministeri d'Educació, va ser positiu. La seva política de democratització del fet cultural bàsicament va consistir a dir: "Les belles arts s'han de posar al servei del poble". Aquest és l'aspecte positiu. Però hi ha un altre element que amb el temps s'ha mostrat negatiu, que és la diferenciació entre cultura i educació. El món educatiu és un productor extraordinari de cultura i, des del món de la cultura, s'hauria de defensar que tingui prou recursos. Quina és una de les principals eines de producció cultural d'un país? Una bona educació, perquè l'educació produeix permanentment coneixements i valors culturals.

–¿És possible afirmar la identitat i alhora innovar i acollir la diferència que ens arriba de fora?
–Jo crec que és possible i que és el repte més apassionant que té aquest país. M'atreveixo a dir que el gran repte d'aquest país no és la lletra de l'Estatut, justament és el que acaba de descriure, és a dir, recuperar en una mateixa lògica de govern i alhora de voluntat civil la modernització i la diversitat. I això bàsicament és cultural. Crec que els grans reptes que té el món són culturals. Distribuir la riquesa i aprendre a viure junts en la diversitat són reptes essencialment culturals. Hem après a crear riquesa, el que no hem après és a distribuir-la correctament. Hem après a estimar el que és diferent, a tots ens agrada viatjar, per exemple. El que no hem après és a compartir en el mateix espai urbà, des de la diversitat, el concepte de ciutadà. Crec que el gran repte cultural del nostre país, del nostre entorn cultural, és aquest, com seguir modernitzant i alhora viure en la diversitat.

Postear na oficina?

Vía Catuxa chego a esta proposta voluntariosa de Andrea. Entendo que ven ser algo así como "se o teu traballo cómeche tempo para postear, arranxa para comerlle na oficina tempo ao traballo". Que carallo fas traballando tanto e tendo abandonando o teu pobre blo? Xenial! A verdade é que non se che me ocorrera esta solución nestas últimas semanas nas que estou ata as cellas de textos, reunións e viaxes (situación de desborde que sei viven moitos outros amigos e amigas da rede). Ánimo para todos, temos o consolo de contar coas fins de semana para postear.

Volve o detective Dopico

Sei que os moitos seguidores de Diego Ameixeiras agradecerán coñecer a noticia de que hoxe chegaron do prelo os primeiros exemplares d' O cidadán do mes, a súa segunda novela. Horacio Dopico, o detective máis canalla da literatura galega, desta volta enleouse cun caso onde nin a dobre moral nin a corrupción son patrimonio exclusivo da clase política.
Estará nos andeis das librarías a vindeira semana.

Urbanitas

No artigo da semana recomendo a exposición Urbanitas que se inaugurou o venres pasado en Marco. É importante que o museo recoñeza o traballo destes artistas novos que, nalgún caso, xa admirabamos polo seu traballo na rede.
Sobre a exposición hai unha magnífica reportaxe en culturagalega, incluíndo un completo backstage fotográfico sobre a montaxe e produción dalgunha das obras.
Paga a pena coñecer tanto as obras na rede como vivilas no museo.
A foto é de Xosé Manuel Lens.

Agustín, escritor do mes

Camilo Franco publica hoxe unha longa entrevista con Agustín Fernández Paz. A providencia laica dispuxo que o seu nomeamento como escritor do mes coincidise coa aparición, nos primeiros días de marzo, de Corredores de sombra, a súa última novela. Esta semana corriximos as derradeiras probas deste extraordinario thriller da memoria (sei que non esaxero cualificándoo así) do que os seus milleiros de lectores poden agardar o mellor. É a máis conseguida de todas as de longo percorrido que escribiu e dou fe que é a que traballou con maior tesón e mimo de todas elas. Da magnífica entrevista recollo as seguintes afirmacións para arquivar:

• Sempre digo que se os meus libros para mozos, se non poden ser lidos por adultos con interese, entón é que non valen a pena.
• Os grandes libros de todos os escritores acaban sendo recomendacións para os lectores novos, aínda que cando foron escritores non tiveran esa intención.
• Os prexuízos sobre a literatura galega son os mesmos da lingua. Empréganse os mesmos criterios para tratar á literatura que para tratar á lingua, se a lingua galega é segunda lingua, a literatura galega só pode ser segunda literatura.
• En Galicia facíanos falta un John Berger que reivindicase o rural.
  
• Creo que ao sistema educativo que temos lle falta unha maduración porque segue tendo o esquema da educación pechada, sen en ter en conta a individualidade dos rapaces á hora de educalos.
  

O galego, un deber

A pesar de que se poderían poñer algúns matices, estas declaracións, vindo de quen veñen, son un paso adiante. O novo Estatuto debe recoller o deber de todos os cidadáns galegos de coñecer a lingua galega e o seu dereito a usala en todos os ámbitos dentro do territorio de Galicia, ademais de promover a redacción dunha Carta de Dereitos Lingüísticos.
O deber de coñecer o galego xa estaba presente na Lei de Normalización Lingüística de 1983 e foi retirado por sentencia do Constitucional no ano 1986 (por mor do recurso presentando por Domingo García Sabell, daquela Delegado do Goberno de Felipe González e presidente da Academia Galega). Este deber, a pesar desta sentencia, xustíficase co dereito de igualdade dos cidadáns, que toda a lexislación debe garantir.
O recoñecemento deste deber da cidadanía é o garante do cumprimento efectivo dos dereitos lingüísticos, tanto no que atinxe ao ámbito público como ao privado, ao mundo empresarial como ao da xustiza (os eidos onde o galego ten maiores dificultades para ser desvelado). A consolidación deste deber aseguraría, tamén, a consolidación do galego como lingua xeral de referencia nas Admnistracións Autonómica, Locais e do Estado en Galicia, así como a obrigatoriedade de que os funcionarios ao seu serizo posuísen capacitación necesaria para o seu uso.
Outrosí, sucedería coa Carta de Dereitos lingüísticos da cidadanía galega que permitiría garantir a posibilidade de vivir en galego a quen o desexe, sabendo que conta con amparo efectivo da lei e das institucións. Penso que esta Carta debería garantir:

• O dereito da cidadanía a recibir a educación en lingua galega como vehicular no ensino non universitario;
• O dereito da cidadanía a expresarse e ser atendidos sempre, tanto oralmente como por escrito en galego, eliminando calquera atranco no exercicio deste dereito,
• O dereito da cidadanía a recibir información pública en galego
  

Considero que estas son dúas condicións irrenunciables e, como se demostrou no caso catalán, totalmente asumibles polo actual marco constitucional. En cuestión de lingua, non podemos pasar por menos.

Letra G

Ao fío do meme anterior (escríbese así?), Ian sinala outro enlace tipográfico moi interesante, o blo do galego Óscar Otero, que xa coñeciamos. Alí, pódese acceder, entre outras moitas, a tipografía Gallaecia Castelo de Carlos Núñez (9 €) e consultar un amplo panorama das noticias sobre tipografía na rede. Comparto a súa admiración polo carácter humano da Garamond, a tipografía que (quizais, obsesivamente) máis utilizamos. Este weblog é moi recomendable e cunha aparencia e navegación modélica. Óscar demostra que a tipografía é a base do deseño gráfico.

Tipos duros

Débolle ao agardado regreso de Lolo o coñecemento desta extraordinaria páxina. O coñecemento tipográfico é unha das ferramentas primeiras do editor que concibe o seu traballo como artesán do libro. Recoméndoa vivamente como fonte inagotable de coñecemento, xa for da historia da tipografía e dos mestres tipógrafos, como guía para o tratamento dos tipos e a composición equilibrada da páxina, ou, xa for como un xeito de manterse actualizado sobre as novidades e tendencias en tipografía e deseño editorial. Unha páxina que para os profesionais da edición debe constituír un enlace permanente. Parabéns agradecidos aos seus autores.

Nota dos editores

Para quen siga a polémica, hoxe pode consultar a nota oficial da asociación de editores (aprobada na asemblea do luns e consultada con todos os socios). Os editores propoñerán unha reunión coa AELG (xa contactaron os presidentes) para elaborar un protocolo de boas prácticas editoriais.

Esoutra información, tamén de hoxe, é interesante (hai datos que poden ser pouco coñecidos).

Outro dato clave: 15%

Completando o post de onte, convén saber que o libro galego supuxo en 2004 só o 15% das vendas do libro realizadas en Galicia (22 millóns de euros de 144).
Noutras palabras de cada vinte persoas que entran nunha libraría só tres mercan un libro galego.
Mercamos poucos libros e aínda menos na lingua nosa. Queirámolo ou non, creámolo ou non (xa que hai comentaristas que semellan dubidalo), esta é a dimensión real do mercado do libro galego.
Non o esquezamos: 15% e 47 € son as nosas actuais medidas.

O dato: 47 €

Ten moita razón Náufrago lamentando o escaso consumo de produtos culturais da poboación galega. Os datos presentados polo Ministerio de Cultura son contundentes: no ano 2004 cada galego gastou en cultura unha media de 160 €, moi lonxe da media estatal de 224 €. Un índice que nos sitúa nos tres últimos lugares entre as Comunidades Autónomas, superando só a Castela-León e Extremadura.

Os editores galegos xa botáramos esta conta no referente ao consumo de libros é o resultado é moi semellante. En 2004 cada galego gastou en libros unha media de 47 € (inclúense os libros de texto con só dous cursos de préstamo), mentres que a media española foi de 65 €; cifras que volven a colocar a Galicia entre as tres comunidades que menos gastan en libros por habitante. Outro dato a ter moi en conta é que o total das vendas de libros (a prezo de libraría) supuxo en Galicia 144 millóns de euros, un 5% das totais do Estado, cifra moi inferior á da nosa poboación (6,6%) ou a porcentaxe da achega do noso PIB (5,8%) ao do Estado. Se a estes 144 millóns lle quitamos os 40 que se gastan en libros de texto, quedamos cunha facturación de pouco máis de 100 millóns de euros para todo o mercado do libro non escolar. Noutras palabras, os galegos gastamos moitos menos en libros do que nos correspondería por poboación e por capacidade adquisitiva.
Dificilmente poderemos desenvolver un sector de edición competitivo e unha rede de librarías de cultura tupida e de calidade en Galicia cun mercado interior do libro tan perezoso (a pesar de contar con lingua propia) e raquítico. Ampliar este mercado, a base de lectores e lectoras, semella a prioridade da nosa política cultural. Sen apostar por cocer máis pan da cultura, o demais será seguir botando foguetes para a galería. Ou non?